Sot, pellgu i Mesdheut është një pikë e nxehtë e ndryshimeve klimatike.
Rajoni po ngrohet 20 për qind më shpejt se pjesa tjetër e botës dhe 250 milionë banorë të tij do të jetojnë nën stres të rëndë uji deri në vitin 2040. Ndërkohë, intensiteti dhe shpeshtësia e ngjarjeve ekstreme të motit vazhdojnë të rriten dhe një e treta e rajonit popullsia bregdetare do të ndikohet nga rritja e nivelit të detit në dekadat në vijim.
Përballë një krize të trefishtë në rritje për klimën, biodiversitetin dhe ujin, është e qartë se nevojiten veprime të guximshme për të kundërshtuar ndikimet që tashmë kanë goditur rajonin dhe banorët e tij, duke përfshirë humbjen e shërbimeve të ekosistemit dhe tokës, dështimin e të korrave, ndotjen e ujit dhe vdekshmërinë nga nxehtësia – të gjitha këto do të rrezikojnë gjithnjë e më shumë stabilitetin social, ekonomik dhe politik ndërsa përkeqësohen.
Në këtë sfond, ligji i ri për restaurimin e natyrës i axhendës së Marrëveshjes së Gjelbër të Bashkimit Evropian ofron mundësinë e përsosur për të nxitur veprimet rajonale. Megjithatë, në formën e tij aktuale, të publikuar nga Komisioni Evropian vetëm javën e kaluar, thjesht nuk shkon aq larg sa duhet për të pasqyruar urgjencën e sfidave që kërcënojnë Mesdheun – veçanërisht, kur bëhet fjalë për prioritizimin e ligatinave tona, të cilat mund të ofrojnë zgjidhje unike për të tre krizat.
Ligatinat e shëndetshme strehojnë biodiversitet të pasur dhe ofrojnë përfitime të shumta për njerëzimin. Ato sigurojnë sigurinë e ujit dhe ushqimit duke pastruar ujin nga ndotësit, duke siguruar ujë të pijshëm për njerëzit dhe bagëtinë, duke furnizuar ujë për të korrat, industrinë dhe prodhimin e energjisë dhe duke mbështetur jetesën e komuniteteve lokale. Ndërsa zhytet jetik i karbonit që i mban gazrat serrë jashtë atmosferës, ata ruajnë ujin e tepërt gjatë përmbytjeve dhe e lëshojnë atë gjatë thatësirave, duke mbrojtur vijën bregdetare nga erozioni dhe stuhitë. Ato sigurojnë gjithashtu habitate për qindra lloje dhe përfitojnë miliona njerëz.
Megjithatë, për shkak të zhvillimit, abstraksionit bujqësor dhe ndotjes, degradimi i ligatinave tani është i përhapur në të gjithë Mesdheun: dy të tretat e zonave ligatinore të rajonit janë tharë gjatë shekullit të kaluar dhe sot, 36 për qind e specieve të varura nga ligatinat kërcënohen me zhdukje.
Në fakt, pavarësisht nga mallrat dhe shërbimet jetike që mund të ofrojnë, ekosistemet ligatinore mesdhetare janë ndër më të cenueshmet në botë.
Por, sado të cenueshme që janë këto ligatina sot, ato janë gjithashtu një pjesë kyçe e zgjidhjes – dhe ligji i ardhshëm për restaurimin e natyrës duhet të përcaktojë objektiva të qarta për restaurimin e tyre.
Kjo duhet të fillojë me përmirësimin e lidhjes së ligatinave duke promovuar instrumentet e BE-së, siç është rrjeti i koordinuar i zonave të mbrojtura Natura 2000 dhe legjislacioni ekzistues si Korniza e Ujit, Korniza e Strategjisë Detare dhe direktivat e Habitatit. Ligji duhet veçanërisht të inkurajojë zgjidhje holistike për përshtatjen dhe zbutjen e ndryshimeve klimatike, pasi ligatinat e restauruara mund të luajnë një rol kyç në mbrojtjen kundër përmbytjeve, thatësirës dhe rritjes së nivelit të detit gjithashtu.
Përmirësimi i gjendjes së zonave ligatinore është gjithashtu thelbësor pasi përdorimi më i gjerë i tyre varet nga shëndeti i ekosistemeve të tyre. Pra, përveç lidhjes së habitateve, ligji duhet të promovojë rivendosjen e funksioneve dhe dinamikës ekologjike natyrore, duke u fokusuar në shërbimet e ekosistemit që lidhen me përshtatjen klimatike, rregullimin e ujit dhe mirëmbajtjen e stokut të peshkut. Dhe asnjë nga këto çështje nuk mund të trajtohet pa ndërhyrje në shkallë të gjerë të bazuar në natyrë në shumë nga zonat tona ligatinore.
Është e rëndësishme që planet e menaxhimit të zhvilluara sipas ligjit të ri të jenë gjithashtu të përqendruara te njerëzit dhe të integrojnë stimuj financiarë, duke përfshirë uljen e taksave, për të mbështetur përpjekjet e palëve të interesuara – qofshin ato autoritetet lokale, shoqëria civile apo sektori privat. “Kontratat e ligatinave” vullnetare – të zhvilluara tashmë me sukses në disa vende përmes përdorimit të një qasjeje të bazuar në vendin për krijimin e planeve të veprimit gjithëpërfshirës dhe pjesëmarrës – do të ishte një instrument i mirë për të siguruar qëndrueshmërinë afatgjatë të projekteve të restaurimit.
Së fundi, ligji i restaurimit duhet të krijojë edhe mbështetjen financiare që nevojitet urgjentisht për ligatinat mesdhetare. Megjithatë, për momentin, nuk ka instrumente specifike financiare në nivel të BE-së për të mbështetur plane të tilla — dhe kjo duhet të ndryshojë.
Koha e këtij ligji të ri është veçanërisht e përshtatshme, pas takimit të 59-të të muajit të kaluar të Komitetit të Përhershëm të Konventës Ramsar. Gjatë ngjarjes, Spanja udhëhoqi vendet evropiane në paraqitjen e një projekt-rezolute për mbrojtjen, menaxhimin dhe restaurimin e ligatinave, duke u fokusuar në rolin e atyre në Mesdhe si një model për zgjidhjet e bazuara në natyrë që mund të përsëriten në të gjithë botën. Rezoluta tani ka të ngjarë të miratohet në Ramsar COP15 që do të mbahet në Montreal në nëntor.
Rivendosja e ligatinave të Mesdheut për hir të popullit të tij është një objektiv thelbësor që duhet të mbështetet nga veprime dhe financime shumëpalëshe, dypalëshe, kombëtare, rajonale dhe lokale. Dhe ligji i ri duhet të përpiqet të bëjë më shumë, duke optimizuar përdorimin e fondeve ekzistuese të BE-së, duke krijuar gjithashtu – në mënyrë thelbësore – një fond të dedikuar restaurimi për ligatinat e rajonit tonë.
Ne thjesht nuk mund të përballojmë të mos e bëjmë.
