Xhelozia është një ndjenjë e pranishme në çdo kohë dhe në çdo kulturë, një emocion universal që i ka rrënjët në natyrën intime të njeriut. Mësojmë ta njohim dhe mbi të gjitha të mbrohemi nga forma e saj patologjike, e cila gjeneron vetëm vuajtje.
Xhelozia: Çfarë është?
Fjalori e përkufizon xhelozinë si një “ndjenjë dyshimi në ankth të ndjerë nga ata që kanë frikë se do t’u vidhet ajo që duan”. Për këtë arsye, ajo provokon neveri ndaj atyre që janë ose duken të preferuar për ne: emri i saj rrjedh nga fjala greke “zelos” dhe do të thotë “frymë e imitimit”. Në këtë kuptim, xhelozia, veçanërisht kur bëhet patologjike, është e ngjashme me një konkurrencë të shtyrë në teprim.
Burrat dhe gratë: njëlloj xhelozojnë?
Një qasje psikologjike evolucionare argumenton se burrat dhe gratë përjetojnë dy “lloje” të ndryshme xhelozie. Femrat do të kishin më shumë frikë nga një lloj tradhtie “sentimentale”, burrat do të kishin frikë nga një tradhti “seksuale”. Arsyeja duket të jetë e lidhur në mënyrë të pandërgjegjshme me dinamikën e riprodhimit dhe kujdestarisë së pasardhësve.
Xhelozia e shëndetshme është një instinkt natyror
Nëse e imagjinojmë partnerin tonë në krahët e një tjetri/e, do të jetë e lehtë të ndjejmë një nyjë te zorrët, një ndjesi e ngjashme me atë të një plage. Në fakt, xhelozia, në vlerën e saj shtazore, “i përket” barkut: këtu digjet pasioni, këtu jetojnë forcat më të fuqishme të trupit. Nga pikëpamja thjesht instinktive është pra një ndjenjë që shërben për të mbajtur gjallë dëshirën, ndezur ose rindezur zjarrin që ushqen vetë pasionin. Në bazën e të shëndoshit qëndron vetëdija se i dashuri nuk mund të na përkasë kurrë plotësisht dhe për këtë arsye xhelozia prodhon atë tepricë energjie të aftë për të mbajtur gjallë interesin dhe kureshtjen ndaj partnerit më shumë sesa ndaj dëshirave të tij të pretenduara.
Xhelozia e tepruar: një problem obsesiv kontrolli
Për këtë arsye burri (ose gruaja) që dëshiron të mbajë nën kontroll partnerin e tij vazhdimisht përpiqet të largojë ose eliminojë çdo rival real ose imagjinar dhe kjo përfshin në disa raste edhe përpjekjen për të kontrolluar karakterin e subjektit për të cilin ndihet xheloz, deri në atë pikë sa të dëshirojë të trajtojë shijet dhe fantazitë. Ata që janë xhelozë psikologjikisht “gllabërojnë” partnerin për të ushqyer një ndjenjë të keqkuptuar pushteti dhe ngopje psikike. Kjo është arsyeja pse xhelozia mund të mos shqetësojë vetëm një partner.
Nuk është kurrë një provë dashurie
Përkundër kësaj, xhelozia shpesh ngatërrohet me një provë dashurie, një mënyrë në të cilën ju tregoni se kujdeseni vërtet për personin tjetër dhe jeni thellësisht të dashuruar me të. Në realitet, teprimet e xhelozisë të shprehura për shembull duke lexuar mesazhe personale, përndjekje, duke i detyruar të gjithë t’i tregojnë njëri-tjetrit dhe duke penguar pjesëmarrjen e njerëzve të caktuar, nuk janë sjellje të natyrshme, por forma shumë kundërproduktive të kontrollit.
A nxit xhelozia e tepruar tradhtinë?
Siç e kishim parashikuar, marrëdhëniet pothuajse kurrë nuk përfundojnë vetëm për shkak të tradhtive, por sepse mungon tërheqja reciproke dhe gëzimi i ndarjes. Lidhja me zinxhirë e partnerit tuaj, duke e bërë atë të ndiejë frymën e xhelozisë së tij në qafë, në mënyrë paradoksale prodhon efektin e kundërt me atë të dëshiruar: ai pa e ditur do të jetë më i prirur të shkelë dhe të marrë lirinë që ndjen se i mungon. Dashuria e vërtetë është të japësh veten pa pritur asgjë në këmbim, kështu që nuk ka alternativë ndaj rrjedhës së lirë dhe spontane të ndjenjave.
