Liz Truss ka dhënë dorëheqjen si udhëheqëse e Partisë Konservatore që do të thotë se së shpejti do të ketë një kryeministër të ri, por kjo nuk do të thotë se Mbretëria e Bashkuar do të ketë automatikisht zgjedhje të përgjithshme së shpejti.
Kur janë zgjedhjet e ardhshme të përgjithshme?
Zgjedhjet e përgjithshme në Mbretërinë e Bashkuar – ku të gjithë 650 deputetët zgjidhen në Dhomën e Komunave – duhet të mbahen jo më shumë se pesë vjet diferencë.
Nëse nuk thirret një më herët, zgjedhjet e ardhshme nuk do të mbahen deri në janar 2025
Kjo përfaqëson pesë vjet nga dita kur Parlamenti aktual u mblodh për herë të parë (17 dhjetor 2019), plus kohën e nevojshme për një fushatë zgjedhore.
Kush mund të thërrasë zgjedhje të parakohshme?
Vendimi për të mbajtur zgjedhje të parakohshme zakonisht i takon kryeministrit. Megjithatë, deri vonë, ky nuk ishte rasti.
Në vitin 2011, u miratua një ligj që hoqi kompetencën e kryeministrit për të mbajtur zgjedhje të parakohshme dhe në vend të kësaj ia kaloi kontrollin Dhomës së Komunave.
Sipas këtyre rregullave, zgjedhjet e parakohshme mund të mbaheshin vetëm në rrethana të caktuara – si p.sh. nëse dy të tretat e deputetëve bien dakord për një.
Megjithatë, pas fitores së zgjedhjeve të 2019-ës, konservatorët prezantuan një ligj të ri – të quajtur Akti i Shpërndarjes dhe Thirrjes së Parlamentit 2022 .
Kjo rivendosi fuqinë tradicionale të kryeministrit për të thirrur zgjedhjet në një kohë të zgjedhur prej tyre.
Si mbahen zgjedhjet e parakohshme?
Nëse një kryeministër dëshiron zgjedhje të parakohshme, ai duhet t’i bëjë një “kërkesë” Mbretit për të shpërndarë Parlamentin – termi zyrtar për mbylljen e Parlamentit në mënyrë që të zhvillohen zgjedhje.
Pasi të shpallen zgjedhjet, dita e votimit pritet të mbahet 25 ditë më vonë.
Në momentin e shpërbërjes, deputetët humbasin statusin e tyre dhe bëjnë fushatë për rizgjedhje (duke supozuar se ata zgjedhin të kandidojnë përsëri).
A do të thotë të kesh edhe një kryeministër të ri se ka detyrim për të mbajtur zgjedhje të parakohshme?
Jo në aspektin kushtetues. Dy herë në shekullin e 20-të pati raste kur kryeministri u zëvendësua dy herë pa u shpallur zgjedhje të përgjithshme.
Stanley Baldwin fitoi zgjedhjet e vitit 1935 dhe më pas u zëvendësua nga Neville Chamberlain në 1937 i cili nga ana e tij dha dorëheqjen në 1940 për t’u zëvendësuar nga Winston Churchill. Por kjo ishte në një situatë emergjente ndërsa po luftohej Lufta e Dytë Botërore dhe nuk kishte zgjedhje të përgjithshme deri në vitin 1945.
Gjithashtu pas zgjedhjeve të vitit 1900 pati dy ndryshime të kryeministrit përpara zgjedhjeve të ardhshme në 1906.
Dhe ka pasur disa raste të tjera kur kryeministrat e rinj nuk shpallën zgjedhje të përgjithshme të parakohshme për të kërkuar një mandat të ri.
Kur Gordon Brown mori detyrën nga kryeministri laburist Tony Blair në vitin 2007, për shembull, ai nuk mbajti zgjedhje të parakohshme. Boris Johnson u bë kryeministër në korrik 2019, por nuk thirri zgjedhje deri në dhjetor. Theresa May u bë kryeministre në vitin 2016, por nuk thirri zgjedhje deri në vitin 2017.
Sigurisht, do të ketë një presion të madh politik ndaj kryeministrit të ri për të thirrur zgjedhje, veçanërisht pasi qeveria aktuale është shumë prapa në sondazhet e opinionit.
