Për dekada të tëra shkencëtarët janë përpjekur të zbulojnë planetë të cilat janë të ngjashëm me Tokën. Por që të ndodhi diçka e tillë një sërë elementësh duhet të jenë në ekuilibër njëri me tjetrin. Si për shembull një yll si Dielli duhet të orbitojë në një distancë të sigurtë në mënyrë që mos të shkaktoj një atmosferë të pa jetueshme.
Deri më tani, Nasa ka zbuluar 4,401 ekzoplanete, që do të thotë planete përtej sistemit diellor. Disa besohet se janë të ngjashëm me Tokën, ndërsa të tjerët kanë atmosferë të çuditshme ose në to orbitojnë yje të vdekur.
Që kur ekzoplanetët e parë u zbuluan në vitet 1990, shkencëtarët kanë gjetur planete me temperatura ekstreme, të mbushur vetëm me ujë ose të mbuluar nga akulli. “Numërimi i planetëve të konfirmuar është në mijëra dhe në rritje, kjo është vetëm nga një kampionim i vogël i galaktikës si një e tërë, “tha Nasa. “Numërimi mund të rritet në dhjetëra mijëra brenda një dekade, ndërsa ne rrisim numrin dhe vëzhgimin e fuqisë, të teleskopëve robotikë të ngritur në hapësirë.” Teleskopi hapësinor Kepler dhe Hubble bënë shumicën e këtyre zbulimeve. Por një revolucion astronomik pritet me lëshimin e Teleskopit Hapësinor James Webb në Tetor, vëzhguesi hapësinor më i përparuar në botë. Kjo do të ndihmojë astronomët të studiojnë se si dukej universi miliona vjet më parë. Këtu do të shohim 10 botë të çuditshme në galaktikën e Rrugës së Qumështit të zbuluar deri më tani.
1. WASP-12 b: krijimi i fundit Frankenstein. Ky planet do të shkatërrohet nga ylli i tij mëmë mbas 10 milion vitesh. Ylli është aq i nxehtë sa po copëton atmosferën e planetit dhe graviteti ekstrem shkakton forca gjigande baticë që po shtrijnë planetin në formën e një veze. Temperatura në këtë planet është rreth 2,210 ° C. Nasa e quan këtë planet “krijimin përfundimtar të Frankenstein” dhe parashikon se për 10 milion vitesh ky planet do të gllabërohet plotësisht nga ylli i tij i uritur.
2. AU Mikroskopii b: i torturuar nga rrezet X vdekjeprurëse. Ky është ndër sistemet më të reja planetare të vëzhguara ndonjëherë nga astronomët dhe ylli tij ka shpërthime të vazhdueshme me rreze X si dhe me rrezatime të tjera. “I ndodhur më pak se 32 vjet dritë nga Toka, AU Microscopii është një sistem i ri ‘djallëzor’ pasi është i mbuluar vazhdimisht nga një pluhur fantazëm që e mundon atë pa pushim duke penguar kështu çdo mundësi jetese. Ai ka një temperaturë ditore prej më shumë se 4,315 ° C dhe orbiton rreth një ylli që është pothuajse dy herë më i madh dhe i nxehtë se Dielli, i cili shpërthen vazhdimisht me nivele të larta rrezatimi ultraviolet.
3. KELT-9 b: temperaturat përvëluese. I zbuluar në vitin 2017, ky ekzoplanet ka një masë gati tre herë më të madhe se ajo e Jupiterit. Ai ka një temperaturë prej më shumë se 4,315 ° C dhe orbiton rreth një ylli që është pothuajse dy herë më i madh dhe i nxehtë se Dielli, i cili nga shpërthimet lëshon nivele të larta rrezatimi ultraviolet.
4. Kepler 16 b: planeti me një yll të ftohtë. I përbërë kryesisht nga shkëmbinj, ky planet është zbuluar i pari nga teleskopi Kepler në 2011. Ka pothuajse madhësinë e Saturnit dhe ka një sipërfaqe që mund të jetë e banueshme pasi ka aty mendohet se mund të ekzistojë uji, sipas Nasa-s. Një vit në planet është 228.8 ditë.
5. PSR B1257 + 12 b: ‘rrëqethëse’. I zbuluar në vitin 1994, ky planet përshkruhet nga shkencëtarët si “një nga ato më të mërziturit”. Orbiton rreth një ‘pulsari’, një yll neutroni që rrotullohet me shpejtësi, pasi është bërthama e dendur e një ylli masiv i cili ka shpërthyer. Planeti, si çdo tjetër që rrotullohet rreth një pulsari, bombardohet me rrezatim të vazhdueshëm nga ylli i tij.
6. GJ 504 b: planeti me shkëlqim. Katër herë më i madh se Jupiteri, ky planet është 57 vjet dritë nga Toka. Nasa raporton se kjo botë shkëlqen ende nga nxehtësia e formimit të saj, dhe ngjyra është si një purpurtë mat. Eshtë një nga ekzoplanetët me masë më të ulët ende të zbuluar dhe ka një temperaturë rreth 237 ° C. Planeti orbiton rreth një ylli që është rreth 160 milion vjet i vjetër.
7. TYC 8998-760-1 b: një botë misterioze. Ky planet u formua kaq kohët e fundit shkëlqimi i tij i fuqishëm mund të zbulohet nga teleskopi i bazuar në tokë. Ylli i tij është rreth 17 milion vjet i vjetër, i cili konsiderohet i ri në astronomi. Nasa e klasifikon këtë planet si një xhuxh kafe, që do të thotë se nuk konsiderohet as një yll dhe as një planet. Xhuxhët kafe janë botë misterioze, me shumë pyetje pa përgjigje në lidhje me vetitë dhe pamjen e tyre, tha agjencia hapësinore. “Ata janë shumë masivë për të qenë planetë, por jo aq masivë sa të jenë yje.” Temperatura në sipërfaqen e planetit arrin rreth 1,400 ° C. Planeti shoqërues i tij, TYC 8998-760-1 c, u zbulua në vitin 2020.
8. 55 Cancri e: një planet llavë. Kjo botë e llavës orbiton rreth një ylli që është i ngjashëm me Diellin. Sidoqoftë, sipërfaqja e planetit është e pabanueshme sepse është e mbuluar me llavë të shkrirë. Qielli në këtë botë shkëlqen kur llava sipërfaqësore reflekton në anën e errët të planetit. Vetëm njëra anë e planetit përballet me yllin, tjetra është plotësisht e errët. Ai është zbuluar në 2004.
9. TOI-849 b: ‘çdo ditë është një ditë e keqe në këtë planet’. Zbuluar në vitin 2020, atmosfera e këtij planeti po zhvishet, sepse është shumë afër yllit të tij mëmë. Ai është 40 herë më e madhe se masa e Tokës dhe ka pak ose aspak atmosferë. “Çdo ditë është një ditë e keqe në planetin TOI 849 b. Rreth gjysma e masës së Saturnit tonë, në këtë planet orbiton një yll i ngjashëm me Diellin, më shumë se 700 vjet dritë larg nga Toka,” tha Nasa. “Ai e përqafon yllin e saj aq fort sa që një vit, një udhëtim rreth yllit, merr më pak se një ditë.” Temperatura e sipërfaqes në planet është rreth 1,500 ° C.
10 Kepler-10 b: më e nxehtë se llava në Tokë. Kjo është një botë tjetër e llavës që orbiton shumë afër yllit të saj. Temperatura gjatë ditës në këtë planet është më shumë se 1,371 ° C, më e nxehtë se lava në Tokë. Është një planet shkëmbor 1.4 herë më i madh se planeti ynë.
/Burimi: National: përshtati në shqip Priza.al/
