Letrat e shkruara për burrat marokenë nga gratë spanjolle dekada më parë zbulojnë një histori të çështjeve tabu gjatë epokës koloniale.
“Kur do të ktheheni në Spanjë?” Lutja e dëshpëruar ishte shkruar me kujdes, si shenjë se sa e rëndësishme ishte për Carmelën.
“Më thuaj se nuk po shikon asnjë grua tjetër”, shkroi ajo nga Granada në vitin 1944.
Por njeriu për të cilin ishin menduar këto fjalë nuk arriti t’i lexonte kurrë. Letra ndërkombëtare e dashurisë e Carmelës nuk arriti në destinacionin e saj në Marok. Në vend të kësaj, letra përfundoi e fshehur thellë në arkivat spanjolle mes qindra mesazhesh dashurore. Kutitë janë plot me fjalë pasioni: “Unë jam i çmendur për ty… Unë jam si një dhi për ty”, shkruan një grua nga Valencia. Disa përmbajnë fotografi. Të futura në letër pas letre, ka dhjetëra portrete të grave që pozojnë për t’i kujtuar të dashuruarve të tyre të largët se si dukeshin. Njëra dërgoi një foto të saj duke ngarë një biçikletë, një pamje e shkujdesur e jetës së përditshme. Të gjitha u depozituan mjeshtërisht në zarfe nga burokratë të ndërgjegjshëm dhe më pas u harruan mes dokumenteve rutinë administrative. Ata grumbulluan pluhur derisa u gjetën dhe u botuan nga akademikët Josep LluísMateo Dieste dhe Nieves Muriel García.
Çdo letër përmban një vështrim tërheqës në një marrëdhënie të tërë, por secila prej tyre na tregon gjithashtu për sfidat me të cilën u përballën këto marrëdhënie. Zyrtarët spanjollë bënë gjithçka për t’i bërë të pamundura këto marrëdhënie. Që nga viti 1912, Spanja kishte pretenduar sovranitetin mbi një pjesë të Marokut si protektorat, duke e ndarë vendin në dy zona, së bashku me Francën. Për të kapërcyer këtë sfidë, qeveria spanjolle rriti numrin e trupave të saj në Marok dhe rekrutoi mijëra marokenë për të shërbyer në ushtrinë e saj. Në vitet 1930, një brez i gjatë përgjatë veriut të vendit, nga bregu i Atlantikut në Asilah administrohej në mënyrë efektive nga Spanja me kryeqytetin e saj në Tetouan. Pikërisht nga bazat ushtarake në këtë territor, në vitin 1936, gjenerali Francisco Franko nisi një grusht shteti kundër qeverisë republikane, duke nisur Luftën Civile në Spanjë.
Ndërsa lufta vazhdonte, papritmas mijëra burra marokenë të rekrutuar në ushtrinë spanjolle u dërguan përtej detit në Spanjë për të luftuar përkrah forcave të Frankos. Përtej ushtrisë, studentë, tregtarë dhe punëtorë të tjerë gjithashtu u bashkuan me ta dhe përfunduan të jetonin në të gjithë vendin, në qytete si dhe në zona më të largëta rurale. Në fund të fundit, ndryshe nga shumë zotërime koloniale evropiane, kjo ishte vetëm një hedhje guri larg vetë Spanjës në ngushticën e Gjibraltarit, bregdeti maroken është vetëm 14 km (8.5 milje) larg nga maja jugore e gadishullit Iberik. Kudo që shkonin, burrat marokenë takonin gra spanjolle. Në Salamanca, një grua e quajtur Concha takoi Nasarin, një ushtar maroken i vendosur aty pranë. E dashuruar çmendurisht, ajo u shkroi eprorëve të tij për leje për t’u martuar me të në vitin 1938. Por për autoritetet koloniale spanjolle, një kontakt i tillë duhej të ndalohej absolutisht.
Ata shprehën neveri ndaj Concha, të cilën e përçmuan si të moshuar dhe të shëmtuar. Ata dyshuan se Nasar kishte shfaqur interes vetëm sepse Concha kishte një shtëpi, gjë që i zgjoi “dashurinë vullkanike”.
Urdhrat zyrtarë duhej të vendosnin sa më shumë vështirësi që të ishte e mundur për të parandaluar këto marrëdhënie pa i ndaluar haptazi, siç thoshte një urdhër në 1937. Në të vërtetë, duke qenë se regjimi i Frankos mbështetej në besnikërinë e ushtarëve marokenë, ata nuk i bënë marrëdhënie të tilla në mënyrë eksplicite të paligjshme. Në vend të kësaj, ata zhvilluan një sërë mjetesh për t’i bërë ato të pamundura. Për shembull, nëse zbulohej se një grua i shkruante një burri maroken, ata do ta ndalonin atë të hynte në Marok. Në vitin 1948, një letër u përgjua midis Carmen nga Zaragoza për të dashurin e saj Abdeselam në Marok. Autoritetet në Tetuan menjëherë i ndaluan të dy kalimin në anën e kundërt. Në letër, Carmen dha lajmin për vajzën e tyre, e cila tani do të rritej pa e parë kurrë babanë e saj. Zyrtarët nuk e morën parasysh fëmijën.
Pse i konsideronin me kaq përbuzje këto marrëdhënie?
Një pjesë e përgjigjes qëndron në ideologjinë reaksionare të diktaturës. Qeveria e Frankos ishte në mënyrë agresive mizogjene, duke kontrolluar në mënyrë të rreptë lëvizshmërinë e grave dhe duke kufizuar aksesin e tyre në punësim. Por arsyeja më e madhe e vetme ishte ajo që zyrtarët e quajtën “prestigji i garës”. Që sundimi kolonial të vazhdonte, Spanja duhej të shihej si superiore ndaj Marokut. Meqenëse qeveria e kuptonte martesën si nënshtrimin e një gruaje nga një burrë, çdo martesë përtej ndarjes koloniale do ta bënte një grua spanjolle të nënshtruar ndaj një burri maroken. Nëse kjo do të bëhej e ditur, do të minonte vetë bazën e dominimit kolonial. Në të kundërt, marrëdhëniet midis burrave spanjollë dhe grave marokene, të cilat ishin të shumta në protektorat, nuk tërhoqën një shqyrtim dhe censurë kaq të gjerë, pasi ato riprodhuan strukturën më të madhe të pushtetit të shoqërisë në një shkallë intime pa e kërcënuar atë. Kjo nuk ishte specifike për Spanjën: frika e grave evropiane që kishin marrëdhënie me burra të kolonizuar ishte e zakonshme në të gjitha administratat koloniale evropiane. Megjithatë, këto letra zbulojnë se nën sipërfaqen e shoqërisë koloniale, takimet ishin të zakonshme dhe çuan në një sërë marrëdhëniesh: miqësi, takime seksuale dhe martesa.
Hapja e tyre është emocionuese, një dritare në jetë për të cilën rrallëherë na tregojnë dokumentet zyrtare!
