Kërcënimi me dëbim të dhjetë ambasadorëve perëndimorë nga vendi, duket se nuk është më temë. Presidenti turk, Recep Tayyip Erdogan po i ul tensionet. Çfarë qëndron pas kësaj tërheqjeje?
Gjatë fundjavës, presidenti turk urdhëroi ministrinë e Jashtme që të shpallë persona të padëshiruar ambasadorët e gjithsej dhjetë vendeve, përfshirë atë amerikan dhe gjerman. Megjithatë, pas një mbledhje të qeverisë, toni i tij u bë më pajtues.
Siç tha ai, ambasadorët u tërhoqën nga shpifja ndaj vendit të tij. Ai gjithashtu shprehu shpresën se ambasadorët do të jenë më të kujdesshëm në deklaratat e tyre për të drejtat sovrane të Turqisë, shkruan dw.
Erdogan këtë lëvizje e bëri pas një deklarate të përbashkët të ambasadës amerikane dhe misioneve të tjera diplomatike perëndimore se ata respektojnë konventat diplomatike në përputhje me nenin 41 të Marrëveshjes së Vjenës për të mos ndërhyrë në punët e brendshme të vendit pritës.
Vëzhguesit, megjithatë, flasin për paqartësinë strategjike që i lejon presidentit turk të pretendojë se Perëndimi është dorëzuar, ndërsa versioni në anglisht tregon se Perëndimi ka mbajtur një qëndrim të vendosur kur bëhet fjalë për të drejtat e njeriut.
Diplomatët e huaj paraprakisht kërkuan lirimin e aktivistit, Osman Kavala, i cili ndodhet në burg prej katër vitesh në pritje të gjykimit. Gjykata Evropiane e Drejtësisë kërkoi lirimin aktivistit në muajin dhjetor të vitit 2019.
Cilat janë arsyet politike?
Meral Aksener (IYI Partisi) dhe Kemal Kiliçdaroglu (CHP)
Erdogan ndoshta dëshiron të largojë vëmendjen nga problemet e brendshme politike, sipas ekspertes të shtetit turk, Charlotte Jopien. Ajo thotë se presidenti turk është nën një presion të madh dhe se popullariteti i është zbehur ndjeshëm muajt e fundit. Analiza e saj përkon me të dhënat nga instituti i pavarur i sondazheve Avrasya, të cilat tregojnë se partia e Erdognit, AKP aktualisht nuk ka mbështetjen e as 30 për qind të votuesve.
Kjo dobësi duket se ka sjellë bashkimin e opozitës së ndarë prej vitesh. Partia e Mustafa Kemal – Ataturkut, CHP-ja dhe partia konservatore kombëtare, IYI Partisi do të fitonin së bashku më shumë se 40 për qind të votave.
Duke pasur parasysh se ka parti të tjera më të vogla që kundërshtojnë Erdoganin, si dhe partia liberale pro-kurde HDP, e cila ka mbështetjen e pak më pak se dhjetë për qind të votuesve, kreu i shtetit dhe partia e tij duhet të kenë frikë nga fitimi i zgjedhjeve të ardhshme presidenciale dhe parlamentare.
Pse po bie popullariteti i Erdoganit?
Vlerësimi i Erdoganit është dëmtuar kryesisht nga situata e keqe ekonomike. Norma e inflacionit aktualisht është 20 për qind, korrupsioni është në rritje dhe vlera e lirës turke vazhdon të bjerë. Në fillim të javës, një dollar amerikan mund të këmbehej me një rekord prej 9.59 lirash turke. Pas toneve pajtuese të presidentit turk, lira mori veten.
Pasojat e dobësimit të monedhës vendase, e cila vazhdon prej kohësh, janë të mëdha: importet e rëndësishme, nga të cilat varet Turqia, po bëhen gjithnjë e më të shtrenjta. Shumë turq kanë marrë kredi në dollarë që nuk mund t’i paguajnë më. Inflacioni rriti edhe kostot ditore.
A ka pasur raste të ngjashme?
Nëse ishte një krizë diplomatike e shkaktuar nga gazetari gjerman, Deniz Yuzel, i cili u burgos në Turqi për disa kohë, ose një mosmarrëveshje me Shtetet e Bashkuara dhe Francën për vrasjen masive të armenëve në Perandorinë Osmane gjatë Luftës së Parë Botërore, nuk është së pari mënyra se si Erdogan po përpiqet të rekrutojë mbështetës përmes një skandali.
Ata janë shpesh në shënjestër të vendeve të tjera, të cilat dyshohet se duan të kërcënojnë Turqinë. Ose mediat që raportuan keq. Taktika e polarizimit është gjithmonë pjesë e të njëjtës logjikë: kursi i përballjes me një armik të huaj do të thotë marrje e mbështetjes së popullit të orientuar kah nacionalizmi. Në këtë mënyrë opozita do të detyrohej të mbështeste “vijën kombëtare”, përkatësisht Erdoganin.
Cilat janë reagimet?
Megjithatë, rrëfimi i Erdoganit për opozitën duket se nuk funksionon. Kundërshtarët e tij politikë nuk hezitojnë ta kritikojnë ashpër. Kreu i partisë më të madhe opozitare CHP, Kemal Kilicdaroglu, thotë se kreu i shtetit po përpiqet të krijojë arsye për rënien e ekonomisë, të cilën ai vetë i shkaktoi.
Të njëjtat fjalë i thotë edhe presidenti i Partisë për Ardhmërinë, Ahmet Davutoglu, ish-ministër i jashtëm dhe ish-kryeministër i qeverisë së presidentit Erdogan. Ai beson se nuk bëhet fjalë për Osman Kavalan apo për pavarësinë e gjyqësorit, por Erdogan thjesht dëshiron të polarizojë “Në vend të logjikës shtetërore, përdor gjuhë vulgare. Është turp për vendin tonë”.
Çfarë i mbetet Erdoganit?
Pavarësisht kritikave të ashpra në vend dhe presionit nga jashtë, presidenti turk ka ende mënyra për të bërë presion tek ndërkombëtarët – për shembull, duke shtuar bashkëpunimin me Rusinë si anëtare e NATO-s.
Ankaraja ka blerë tashmë sistemin e mbrojtjes raketore S-400 nga Moska, pavarësisht kundërshtimit të aleatëve dhe kërkesave të qarta të SHBA-së. Uashingtoni më pas refuzoi t’i dorëzonte Turqisë një avion luftarak F-35.
Përveç blerjes së sistemeve të tjera të mbrojtjes ajrore, pallati presidencial në Ankara tani po shqyrton blerjen e aeroplanëve luftarakë rusë. Kjo nuk është gjë e vogël, sepse ushtria turke është e dyta më e madhe në aleancën ushtarake perëndimore.
/Burimi: DW/
