Pjesëtarët e komunitetit serb në Kosovë do të kenë mundësinë që përmes postës ose përmes Zyrës Ndërlidhëse të Serbisë në Kosovë, të votojnë në referendumin e organizuar nga Serbia për ndryshimet kushtetuese për gjyqësorin, konfirmojnë zyrtarët e Qeverisë së Kosovës për Radion Evropa e Lirë. Sipas tyre, kjo është forma e vetme, përmes së cilës pjesëtarët e komunitetit serb në Kosovë do të votojnë në referendumin që do të mbahet më 16 janar.
Ata thonë se në mjediset e banuara me shumicë serbe nuk do të ketë hapje të vendvotimeve. Në referendumin e 16 janarit, qytetarët e Serbisë do të votojnë për ndryshimet në Kushtetutë, në pjesën që ka të bëjë me gjyqësorin.
“Kemi ofruar mundësinë e votimit nëpërmjet postës ose nëpërmjet Zyrës Ndërlidhëse të Serbisë në Kosovë, e cila edhe ashtu është derivat i marrëveshjes së arritur në Bruksel më 2012, për hapjen e zyrave ndërlidhëse të Kosovës në Beograd dhe të Serbisë në Prishtinë”, thuhet në përgjigjen me shkrim, të cilën Qeveria e Kosovës ia ka dërguar Radios Evropa e Lirë.
Nga Zyra Ndërlidhëse e Serbisë në Kosovë, e cila gjendet në ndërtesën e Delegacionit të Bashkimit Evropian në Prishtinë, nuk janë përgjigjur në thirrjet e Radios Evropa e Lirë.
Më 29 dhjetor të vitit 2021, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, ka deklaruar se Qeveria e Kosovës është në dijeni që Serbia synon të mbajë referendum në Kosovë, porse ai nuk pajtohet për një gjë të tillë.
“Qeveria e Republikës së Kosovës nuk është dakord me një synim të tillë, jo vetëm për shkak se kjo është në kundërshtim me ligjet dhe Kushtetutën tonë, por edhe për shkak se konsiderojmë që praktikat e mëhershme që i kanë aplikuar qeveritë e mëparshme, kanë qenë po ashtu në shkelje të ligjit dhe Kushtetutës sonë… Ne jemi kundër dhe natyrisht që, si Qeveri, qëndrimi jonë është edhe veprim i yni”, ka thënë Kurti.
Po atë ditë, presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, ka reaguar duke thënë se për moslejimin e mbajtjes së referendumit në mjediset serbe në Kosovë, do t’i drejtohet bashkësisë ndërkombëtare.
“A do të reagoni kështu në qoftë se serbët në Kosovë do të ndalojnë të marrin pjesë në zgjedhjet e tyre ose që, mos dhëntë Zoti, në veri të thonë se zgjedhje të tilla nuk do të ketë fare”, ka thënë Vuçiq.
Kryeministrja e Serbisë, Ana Bërnabiq, gjatë një takimi me ambasadorët e vendeve të Quint-it më 6 janar, është shprehur e pakënaqur me vendimin e autoriteteve në Kosovë për të mos lejuar referendumin.
Enver Hasani, profesor i së Drejtës dhe Marrëdhënieve Ndërkombëtare në Universitetin e Prishtinës, thotë për Radion Evropa e Lirë se Qeveria e Kosovës ka të drejtë që të mos lejojë organizimin e referendumit të Serbisë në Kosovë.
Sipas tij, “referendumi kushtetues çdo herë është manifestim i sovranitetit shtetëror dhe nacional të një vendi”.
Në rastin konkret, siç thotë profesor Hasani, bëhet fjalë për dy sovranitete konkurrente dhe, sipas tij, “Serbia nuk ka të drejtë dhe nuk mund të ushtrojë sovranitetin ose kompetencat e sovranitetit në territorin e Kosovës”.
Për këtë arsye, ai thotë se pavarësisht insistimit të presidentit serb, Vuçiq, se do të kërkojë nga bashkësia ndërkombëtare që të bëjë presion mbi Kosovën për mbajtjen e referendumit të 16 janarit edhe në Kosovë, një presion i tillë nuk do të ndodhë.
“Nuk e besoj, sepse referendumi kushtetues është çështje e sovranitetit dhe nuk besoj që ka shtet që mund t’i bëjë Kosovës presion për të pranuar. Në një rast të tillë, Kosova do t’i nënshtrohej sovranitetit serb dhe nuk besoj që mund ta bëjë dikush një presion të tillë, për të lejuar një sovranitet tjetër që të ushtrohet në territorin e Republikës së Kosovës”, thotë Hasani.
Muhaxhiri: Vendimi të mos ndikojë në raportet me aleatët
Njohësi i zhvillimeve politike, Artan Muhaxhiri, thotë se Qeveria e Kosovës do të jetë para një sfide shumë të madhe në rastin e moslejimit në Kosovë të referendumit të Serbisë për ndryshimet kushtetuese.
“Ajo (Qeveria e Kosovës) mund të fitojë shumë nëse nuk e lejon mbajtjen e referendumit, sepse për qytetarët e Kosovës kjo do të jetë hera e parë që do t’u dëshmohet se edhe organizimet e tilla mund të parandalohen dhe mund të konsiderohet si një etapë e re në raportet institucionale në mes Kosovës dhe Serbisë. Mirëpo, gjithsesi duhet të kihet kujdes që një vendim i tillë të mos ndikojë negativisht në relacionet me Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe me Bashkimin Evropian”, thotë Muhaxhiri.
SHBA-ja dhe BE-ja nuk kanë reaguar ende në lidhje me mosmbajtjen e referendumit të Serbisë në Kosovë.
Muhaxhiri shton se partnerët ndërkombëtarë të Kosovës më herët kanë reaguar ndaj institucioneve të Kosovës, kur ato në disa raste kanë minimizuar rëndësinë e organizimeve të tilla që ishin në përputhje me kërkesat e pakicës serbe, ndonëse në kundërshtim me normalitetin politik.
Dallimi i votimeve për referendum dhe për zgjedhje
Kosova, në të gjitha rastet e organizimit të zgjedhjeve presidenciale dhe parlamentare në Serbi, nuk e ka penguar organizimin e këtyre zgjedhjeve edhe në mjediset e banuara me shumicë serbe në Kosovë.
Qeveria e Kosovës, në përgjigjen e saj për Radion Evropa e Lirë, ka theksuar se nuk ua ka ndaluar dhe as mohuar qytetarëve serbë, të cilët e gëzojnë dyshtetësinë, “që të ushtrojnë të drejtën e tyre të pjesëmarrjes në zgjedhjet e Serbisë”.
“Megjithëkëtë, duhet bërë dallimi mes referendumit për një çështje ekskluzivisht të brendshme të një vendi dhe zgjedhjeve. Në rastin konkret, Serbia po organizon referendum për sistemin e organizimit shtetëror të Serbisë, përkatësisht sistemin e drejtësisë, si tendencë e Vuçiqit që Serbia të duket shtet demokratik e modern”, thuhet në përgjigjen e Qeverisë së Kosovës.
Profesor Hasani thotë se organizimi i referendumit për ndryshime kushtetuese dhe organizimi i zgjedhjeve presidenciale dhe parlamentare të Serbisë në mjediset e banuara me shumicë serbe në Kosovë, kanë dallime substanciale.
“Sa u përket zgjedhjeve për organe shtetërore, ka edhe në vendet tjera persona që kanë dyshtetësi dhe mund të votojnë, sepse ajo nuk është ushtrim dhe demonstrim i sovranitetit. Kurse, referendumi kushtetues është 100 për qind ushtrim i pushtetit konstituiv të një shteti dhe një populli”.
“Prandaj, për zgjedhje të organeve dhe kështu me radhë, ato mund të tolerohen, sepse ka qenë dhe është fryma e Martti Ahtisaarit [ish-presidenti finlandez, i cili ka krijuar ‘Planin Ahtisaari’ dhe ka hapur rrugën për pavarësinë e Kosovës] dhe Kosova nuk është prej atyre shteteve që ndalon dyshtetësinë dhe është krejtësisht në rregull votimi për organet tjera. Do të thotë, nuk ka asgjë të keqe aty”, vlerëson Hasani.
“Leksioni që krijon situatë të re për lidershipin në Beograd”
Analisti Muhaxhiri thekson se vendimi i Qeverisë së Kosovës që në mjediset e banuara me shumicë serbe të mos lejohet hapja e vendvotimeve për referendumin për ndryshimet kushtetuese në Serbi, do të jetë leksion për këtë shtet, i cili nuk është mësuar të ballafaqohet me vendime të tilla bllokuese.
“Kjo do të jetë një situatë e re edhe për lidershipin politik në Beograd, posaçërisht për presidentin Vuçiq. Mirëpo, nëse Qeveria e Kosovës arrin që një bllokadë të tillë ta bëjë duke mos pasur pasoja me aleatët e saj, me SHBA-në dhe me BE-në, atëherë kjo do të jetë një fitore e madhe për Kosovën dhe një precedent pozitiv edhe për rastet e ngjashme në të ardhmen”, thekson Muhaxhiri.
Lidhur me pamundësinë që Serbia të organizojë referendumin për ndryshimet kushtetuese edhe në territorin e Kosovës, deri më tash ka reaguar organizata “Lëvizja për Mbrojtjen e Kosovës dhe Metohisë” në Serbi, e cila ka vlerësuar se mosorganizimi i këtij referendumi edhe në territorin e Kosovës është “në kundërshtim me parimet kushtetuese dhe për këtë shkak paraqet arsye të mjaftueshme për anulimin e tij”.
Një pjesëtar i njësive speciale të Policisë së Kosovës qëndron pranë pikëkalimit kufitar në Jarinjë më 20 shtator 2021, ditën kur filloi së zbatuari masa e reciprocitetit për targat e Serbisë.
Referendumi i fundit në Serbi për konfirmimin e Kushtetutës së re është mbajtur në vitin 2006. Referendumi ka zgjatur dy ditë dhe kanë votuar pothuajse 55 për qind e numrit të përgjithshëm të votuesve.
Preambula e Kushtetutës aktuale të Serbisë, e cila thotë se “Krahina e Kosovës dhe Metohisë është pjesë përbërëse e territorit të Serbisë”, nuk do të jetë temë e referendumit që do të mbahet më 16 janar.
Qytetarët e Serbisë, më 16 janar, do të deklarohen me “po” apo “jo” për një pyetje: “A jeni për konfirmimin e aktit për ndryshimin e Kushtetutës së Republikës së Serbisë?”.
Ndryshimet kanë të bëjnë me gjyqësorin dhe Serbia është obliguar për to në procesin e anëtarësimit në Bashkimin Evropian. Siç kanë shpjeguar vazhdimisht përfaqësuesit e BE-së, qëllimi i ndryshimit të Kushtetutës së Serbisë është që të arrihet një gjyqësor i pavarur, pa ndikim politik dhe për sundim të ligjit.
Nëse ndryshimet miratohen, sipas autoriteteve të Serbisë, politika do të përjashtohet nga zgjedhja e gjyqtarëve dhe prokurorëve.
/Burimi: REL/
