Abdul Qadeer Khan, babai” i bombës atomike pakistaneze dhe më vonë i akuzuar për kontrabandë të teknologjisë në Iran, Korenë e Veriut dhe Libi, ka vdekur në moshën 85 -vjeçare nga Covid-19, raportoi sot transmetuesi televiziv shtetëror pakistanez, PTV.
Shkencëtari atomik, i cili kaloi vitet e fundit të jetës së tij i mbrojtur nga rojet në mënyrë të vazhdueshme, vdiq në kryeqytet, Islamabad, ku kohët e fundit ishte shtruar në spital me Covid-19.
Khan vdiq pasi u transferua me probleme të mushkërive në spitalin KRL të qytetit, njoftoi transmetuesi shtetëror PTV. Ai ishte pranuar në të njëjtin spital në gusht me Covid-19. Pasi u kthye në shtëpi disa javë më parë, ai u rikthye përsëri pasi gjendja e tij u përkeqësua.
Khan u përshëndet si një hero kombëtar për transformimin e Pakistanit në fuqinë e parë islame të armëve bërthamore në botë dhe forcimin e ndikimit të tij kundër Indisë, por në Perëndim ai u pa si një renegat i rrezikshëm përgjegjës për kontrabandën e teknologjisë në shtete të tjera.
Presidenti i Pakistanit, Arif Alvi deklaroi se ishte “i trishtuar thellë kur mësoi për vdekjen e Abdul Qadeer Khan, të cilin e kishte njohur personalisht që nga viti 1982. Për popullin e Pakistanit ai ishte një ikonë kombëtare.”.
Kreu i opozitës, Shehbaz Sharif, e përshkroi vdekjen e tij si një “humbje të madhe për vendin”, duke postuar në Twitter: “Sot kombi ka humbur një bamirës të vërtetë që i shërbeu atdheut me zemër dhe shpirt.”
Ai rrëfeu në 2004, pasi Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike vendosi shkencëtarët pakistanezë në qendër të një tregu të zi atomik global. I falur nga sundimtari ushtarak i Pakistanit Pervez Musharraf, ai u vendos në arrest shtëpiak për pesë vjet.
“Unë e shpëtova vendin për herë të parë kur e bëra Pakistanin një komb bërthamor dhe e shpëtova përsëri kur rrëfeva dhe mora të gjithë fajin mbi veten time,” i tha Khan Agence France-Presse në një intervistë në 2008.
Pasi iu hoq arresti i shtëpisë, atij iu dha njëfarë lirie lëvizjeje rreth kryeqytetit, por gjithnjë i rrethuar nga autoritetet, të cilëve u duhej të informonte për çdo lëvizje të tij.
Të dielën, gazetarët u mblodhën pas barrierave që bllokonin rrugën që të çonte në shtëpinë e tij, ndërsa një procesion makinash hynin dhe dilnin nga prona.
I lindur në Bhopal, Indi më 1 Prill 1936, Khan ishte vetëm një djalë i ri kur familja e tij emigroi në Pakistan gjatë ndarjes së përgjakshme të vitit 1947 në fund të sundimit kolonial britanik. Ai mori një diplomë shkencore në Universitetin Karaçi në 1960, pastaj vazhdoi të studionte inxhinieri metalurgjike në Berlin para se të përfundonte studimet e avancuara në Holandë dhe Belgjikë.
Kontributi i tij vendimtar në programin bërthamor të Pakistanit ishte prokurimi i një plani për centrifuga të uraniumit, i cili transformon uraniumin në lëndë djegëse të armëve për lëndë bërthamore të thyer.
Ai u akuzua për vjedhjen e tij nga Holanda ndërsa punonte për konsorciumin anglo-holandezo-gjerman të inxhinierisë bërthamore Urenco, dhe e solli atë përsëri në Pakistan në 1976. Pas kthimit në Pakistan, kryeministri i atëhershëm, Zulfikar Ali Bhutto, e futi Khanin në projektin e porsalindur të qeverisë për pasurimin e uraniumit.
Deri në vitin 1978, ekipi i tij kishte pasuruar uranium dhe deri në vitin 1984 ata ishin gati të shpërthenin një pajisje bërthamore, tha Khan më vonë në një intervistë në gazetë.
Khan pohoi se mbrojtja bërthamore ishte parandaluesi më i mirë. Pasi Islamabadi kreu teste atomike në 1998 në përgjigje të testeve nga India, Khan këmbënguli se Pakistani “kurrë nuk donte të bënte armë bërthamore. Ishte e detyruar ta bënte këtë. ”
Asnjë nga polemikat që ndikuan në karrierën e Khanit nuk dukej se dëmtonte popullaritetin e tij në shtëpi. Shumë shkolla, universitete, institute dhe spitale bamirësie në të gjithë Pakistanin mbajnë emrin e tij, portreti i tij dekoron shenjat e tyre, shkrimi dhe faqet e internetit.
/Burimi: The Guardian/ Përshtati Priza.al/
