Çmimi Nobel për Letërsinë 2022 iu dha Annie Ernaux nga Akademia e Stokholmit. Njohja shkoi për shkrimtaren franceze”për guximin dhe mprehtësinë klinike me të cilën ajo zbulon rrënjët, distancat dhe lidhjet kolektive të kujtimeve personale”. Në librat e saj, motivimi vazhdon, Ernaux “në mënyrë koherente dhe nga këndvështrime të ndryshme, shqyrton një jetë të karakterizuar nga pabarazi të forta gjinore, gjuhësore dhe klasore. Rruga e saj drejt profesionit të shkrimtares ka qenë e gjatë dhe e mundimshme”.
Fitimi i çmimit Nobel është një “nder i madh” dhe “përgjegjësi”, ka komentuar shkrimtarja. “Do të luftoj deri në frymën e fundit që gratë të zgjedhin nëse do të jenë nëna apo jo: kontracepsioni dhe e drejta për abort, ato janë një e drejtë themelore, matrica e lirisë së gruas”, tha shkrimtarja franceze.
Annie Ernaux, duke folur nga selia e botuesit Gallimard në Paris ka cituar ndër të tjera, situatën politike italiane, me ardhja në pushtet e partisë së Giorgia Melonit, shkrimtari kritikoi të djathtën ekstreme se “në histori nuk ka qenë kurrë në favor të femrave”.
E lindur në vitin 1940 në Lillebonne të Normandisë, Annie Ernaux është autore e”Vite”,”Gardobërat bosh”,”Gruaja e ngrirë” dhe disa vepra të tjera. Prindërit e saj kishin një dyqan ushqimesh dhe një kafene, kështu që Annie u rrit në një mjedis proletar që aspironte një jetë borgjeze. Në tekstet e saj shfaqen pabarazitë e forta të gjinisë, gjuhëve dhe klasës shoqërore. Pavarësisht stilit të saj klasik, Ernaux e deklaron veten “një etnologe e vetvetes” dhe jo një shkrimtare e trillimeve.
Vepra e saj e parë “Gruaja e zbrazët” (1974) është pjesë e një trilogjie të romaneve autobiografike, e cila përfshin gjithashtu “Ce qu’ils disent ou rien” (1977) dhe “Gruaja e ngrirë” (1981). Ndër temat e trajtuara aborti, te “Gardabet bosh”, vetmia dhe zhgënjimi në “Ce qu’ils disent ou rien” dhe monotonia e martesës që mishëron stereotipin e amvisës së përsosur në vitet gjashtëdhjetë në “Gruaja e ngrirë”. Në veprat e mëvonshme ajo largohet nga gjinia autobiografike duke alternuar stile të ndryshme, nga proza narrative në diaristike përmes etnografisë. Romani i saj më i famshëm, “The Years” (2008), ka fituar çmime të shumta, duke përfshirë Çmimi Evropian i Shtrigave 2016. Filmi i Sara Fgaier “Gli anni” është frymëzuar nga puna e tij.
Ernaux, në një intervistë të fundit, për veprën e saj më të njohur tha: “Arsyeja që më shtyu të shkruaj “Vitet” nuk ishte për të luftuar kundër imponimit të shikimit mashkullor, por për të treguar se si rrjedha e kohës është perceptuar nga grate aq plotësisht ndryshe nga meshkujt. Unë tregoj historinë e Francës nga vitet 1940 deri në ditët e sotme, e filtruar nga ndjeshmëria femërore: nëse do ta kisha shkruar sipas një vizioni mashkullor, rezultati përfundimtar i librit me siguri do të kishte qenë shumë ndryshe”.
“Në ‘Vitet’ – shton ajo– këmbëngul në metamorfozën që kanë pësuar gratë, në ngjarjet që i kanë ndryshuar ato: mendoj për gratë e viteve pesëdhjetë, mendoj përsëri për nënën time duke e krahasuar me gruan që unë jam sot, për gruan krejtësisht ndryshe nga e kaluara në fakt, në qendër të librit është pikërisht evolucioni i grave me kalimin e kohës, në një krahasim të pashtershëm midis asaj që ishte dhe asaj që është, midis së shkuarës dhe së tashmes”.
