Çështja iraniane është “këndi i mallkuar” në katërkëndëshin e Lindjes së Mesme: të tjerët janë Amerika, Izraeli, Arabia Saudite. Që nga viti 1979, humbja e një aleati si Shahu i Persisë në Teheran ka sjellë një tension që nuk është zgjidhur kurrë. Çështja palestineze ka qenë gjithmonë e rëndësishme. Origjina e vërtetë e konfliktit është një tjetër, një refuzim radikal i Perëndimit dhe të gjitha vlerave të tij: lirisë, emancipimit të femrës, pluralizmit politik dhe fetar, shtetit laik. Shahu u kishte dhënë grave persiane të drejta të stilit perëndimor, revolucioni Khomeinist i ktheu ato përsëri në Mesjetë.
Mbi këtë “përplasje qytetërimesh”, kleri shiit i Teheranit themeloi rindërtimin e një imperializmi rajonal, me një plan hegjemonist mbi të gjithë Lindjen e Mesme. Aleanca me Organizatën për Çlirimin e Palestinës, që nga koha e Jaser Arafatit, ishte e rëndësishme: Irani donte t’u hiqte flamurin palestinez arabëve sunitë, me të cilët filloi një konkurrencë e ashpër. Monarkia saudite e ka ndjekur Iranin në të njëjtën rrugë për dekada të tëra, nga frika e vuajtjes së një revolucioni islamik brenda vetes. Objektivat e regjimit iranian ishin dhe mbeten tre qoshet e tjera të katërkëndëshit.
Për 45 vjet, ajatollahët kanë shpallur se duan të shkatërrojnë Izraelin, të dëbojnë Amerikën nga Lindja e Mesme dhe t’i kthejnë vendet e shenjta të Mekës dhe Medinës nën “besimin e vërtetë”, dhe për këtë arsye të dëbojnë sauditët që janë ruajtësit e tyre. Sezoni i gjatë xhihadist pa Iranin dhe Arabinë, në konkurrencë për predikimin e urrejtjes dhe dhunës – me lumenj petrodollarësh që shkonin për të financuar xhamitë dhe medresetë fundamentaliste në të gjithë botën, përfshirë Perëndimin.
Çështja palestineze është bërë një alibi për të shfajësuar klasat sunduese të Lindjes së Mesme nga dështimet e tyre të përsëritura. Armiku sionist dhe imperializmi amerikan siguruan një kokë turku, ndërsa pasuritë e naftës u shpërdoruan për armë dhe korrupsion.
Në udhëheqjen të Shteteve të Bashkuara, një konsensus dypartiak bashkoi demokratët dhe republikanët, në dëshirën për të zgjidhur çështjen palestineze duke synuar dy shtete. Disa marrëveshje paqeje të sponsorizuara nga presidentët e SHBA-së çonin ujë në këtë drejtim. Por sulmet e 11 shtatorit 2001 çimentuan aleancën me Izraelin, duke i dhënë atij një forcë të paprecedentë: jo vetëm komuniteti i rëndësishëm hebre, por edhe shumë amerikanë të tjerë të të gjitha besimeve dhe origjinave etnike përfunduan duke e konsideruar Izraelin si të vetmin aleat të besueshëm, padi ndan të njëjtat vlera.
“Lufta kundër terrorit” e nisur nga George W. Bush u dha municion të ri atyre që donin të portretizonin një Amerikë islamofobe, e cila kish për qëllim organizimin e kryqëzatave të reja. Irani pa mundësi të reja, “boshti i tij i rezistencës” fitoi qëndrueshmëri gjithnjë e më të madhe: nga Siria në Irak, nga Libani në Jemen.
Një dinamikë tjetër u shkaktua kur forcimi i Vëllazërisë Myslimane dhe ISIS kërcënoi regjimet e moderuara dhe konservatore të botës sunite-arabe. Pranvera Arabe e shtyu Barack Obamën të braktiste – përkohësisht – një aleat autoritar në Egjipt, për t’i bërë vend një revolucioni nga poshtë-lart. Në të njëjtën kohë, Obama nisi dialogun për të rimëkëmbur Iranin, duke çuar në marrëveshjen bërthamore.
Mbretëria Saudite, nga njëra anë, u ndje e tradhtuar nga aleati i saj historik amerikan; nga ana tjetër vëzhgoi me admirim në rritje mrekullinë ekonomike dhe teknologjike të Izraelit. Përreth Gjirit, eksperimentet e modernizimit lulëzuan në Emiratet, Katar, Bahrein, të pasuara nga Arabia. Në vend se një armik për t’u eliminuar, Izraeli u bë një model për t’u imituar. Deri në Marrëveshjet e Abrahamit në vitin 2020, një prelud për një shkrirje përfundimtare midis Riadit dhe Tel Avivit. Një rrethim i Iranit nga monarkitë arabo-sunite që prishi narrativën e viktimës.
Më 7 tetor 2023, Irani besonte se do ta thyente atë izolim dhe do të rimerrte iniciativën. Dymbëdhjetë muaj më vonë buxheti nuk është i favorshëm për teokracinë shiite të Teheranit. Efektiviteti superior ushtarak i Izraelit i ka dhënë goditje të jashtëzakonshme “vrasësve rajonalë” të Iranit: Hamasit, Hezbollahut, Houthitëve. Mbështetja amerikane për Izraelin ka qenë vendimtare. Ndoshta administrata Biden-Harris do të paguajë një çmim elektoral për këtë më 5 nëntor: veçanërisht në komunitetin arab të Miçiganit.
Në realitet, vetë Amerika nuk ka vendosur “çfarë të bëjë me Iranin”. Biden nuk ka dashur kurrë të zbatojë plotësisht sanksionet kundër naftës iraniane: ajo vazhdon të eksportohet në Kinë dhe Indi, pavarësisht se flotat ushtarake amerikane janë në gjendje ta bllokojnë. Një rrymë “pëllumbash” në Partinë Demokratike do të donte të rifillonte aty ku e la Obama, duke ringjallur negociatat për energjinë bërthamore. Por Shtëpia e Bardhë, me pëlqimin e Zëvendës Presidentes Harris, ka mbështetur gjithmonë të drejtën e Izraelit për t’iu përgjigjur sulmeve raketore iraniane.
Corriere della Sera – Bota.al
