‘Daily Mail’ i ka kushtuar sërish një artikull shqiptarëve, duke u përfshirë kështu në debatin e madh për eksodin e tyre drejt Britanisë së Madhe.
Gazetari investigativ i “Mail online” Guy Adams, ka udhëtuar drejt vendit tonë, ku tregon detaje se si ikin shqiptarët drejt ‘tokës së premtuar’.
Artikulli:
Për mijëra shqiptarë që shkojnë drejt Perëndimit në kërkim të një jete të re, udhëtimi fillon në agim në një copë betoni të vendosur mes një restoranti picash dhe një sallë ekspozite të madhe Zanussi në karrexhatën kryesore jashtë Tiranës qendrore. Aty është vendosur ‘Pati Travel’, kompania më e madhe dhe më e suksesshme e autobusëve në kryeqytet, e specializuar në atë që e quan ‘tregu i emigrantëve’.
Për rreth 200 euro, ata ju shesin një biletë me mundësi përzgjedhjeje për qytetet kryesore europiane, që reklamohen në një hartë të gjerë blu që mbulon dritaren kryesore të biletarisë së saj. Destinacionet përfshijnë Vjenën, Pragën, Frankfurtin, Brukselin dhe Berlinin, plus 27 vende të tjera të shpërndara në Gjermani, Austri dhe Belgjikë. Gjithashtu në foto, në këndin e sipërm të grafikut, janë katër qytete dhe qytete të tjera ku klientët e firmës shpesh zgjedhin të përfundojnë. Ky seksion i hartës mbulon Anglinë. Dhe destinacionet janë: Londra, Birmingham, Liverpool dhe… Maidstone në Kent.
Atëherë duhet të shkoni në kampin ku qëndrojnë shqiptarët dhe të gjeni dikë që mund t’ju hipë në një varkë të shpejtë. Në pikën ku paguani paratë e trafikantit, futeni në atë që ne e quajmë ‘Zona e Kuqe’, ku gjithçka bëhet e paligjshme derisa të mbërrini në Angli. Një tjetër qytetar që pret bashkë me Petritin është Andi, një inxhinier elektrik 35-vjeçar nga Elbasani, një qytet gjysmë ore me makinë në jug të kryeqytetit. Ai shpjegon se çfarë i motivon vendasit për të bërë këtë udhëtim, ndonjëherë të rrezikshëm. “Nuk ka vend si Shqipëria, por edhe nëse ke një profesion të mirë këtu nuk paguhesh mirë. Situata ekonomike është shumë e keqe dhe kjo është arsyeja pse njerëzit zgjedhin të largohen. Ju thjesht nuk mund të mbijetoni me disa qindra dollarë në muaj, kështu që sigurisht që shumë njerëz shkojnë jashtë vendit.”, tha ai.
Gjithashtu, mbi pasagjerët, të cilët rrinë në gjysmë errësirë duke pirë kafe dhe duke pirë marijuanë, është edhe Arbeni, një taksist vendas që sapo ka zbritur nga një karrocë, bashkë me disa burra të tjerë.
Ata janë të rinj, as 30 vjeç, me çanta të vogla mbi supe dhe pa asnjë bagazh tjetër dhe janë të vendosur të arrijnë në Angli me çdo kusht. Duhet të ketë 15 taksi që kanë ardhur sot këtu plot me të njëjtin lloj njerëzish. Brezi i ardhshëm po largohet. Pati Travel reklamon udhëtimet e tij ditore përmes një operacioni të shkëlqyeshëm të mediave sociale që përfshin faqet e Facebook-ut që tregojnë autobusë të mbushur me pasagjerë të buzëqeshur që tundin pasaportat në ajër dhe videot e Tiktok të kapura përmes dronëve dhe nën mbishkrimin me hashtag si #makeyourmove #unitedkingdom dhe #london.
Një pjesë e planit të shitjeve të biletave është kostoja: autobusët ofrojnë një mënyrë shumë më të lirë për të arritur në Evropën Perëndimore sesa linjat ajrore. Një pjesë tjetër e joshjes është praktike: shqiptarët që më parë janë deportuar nga vende të tjera, ose kanë marrë dënime penale, shpesh shënohen në bazat e të dhënave ‘jo udhëtime!’ dhe nuk lejohen të hipin në aeroplanë. Një kontroll i tillë nuk ndodh në autobusë. Sido që të jetë apeli, biznesi për Pati Travel po lulëzon: që nga themelimi i firmës në vitin 2015, pronari i saj Patriot Rexhmati, një burrë i ashpër me tuta të bardha dhe stoli të rënda ari, ka arritur të ndërtojë një flotë prej 20 autobusësh të rinj, secili duke bërë dy udhëtime kthimi nëpër Evropë në javë. Rexhmati nuk pranoi të intervistohej kur e vizitova, në vend të kësaj më tregoi një fletëpalosje që përmban detaje të rrugëve të Patit.
Në mënyrë intriguese, kjo zbulon se firma aktualisht mburret me një numër telefoni në Mbretërinë e Bashkuar, i cili duket se operohet nëpërmjet një kompanie motër të regjistruar në Companies House në një bllok zyre në Romford – ku drejtor figuron vëllai 35-vjeçar i Patriot, Vullneti. Kur e telefonova atë numër këtë javë, një operator pretendoi se krahu britanik i Patit nuk organizon udhëtime përgjatë Kanalit, por në vend të kësaj i ndihmon shqiptarët që jetojnë në MB për të dërguar pakot në shtëpi. “Ne bëjmë transporte bagazhesh në vend të transportit,” tha ai, përpara se ta mbyllte telefonin.
E gjitha është mjaft kurioze. Teksa duhet të theksojmë sigurisht se nuk ka asnjë provë që firma po shkel ndonjë ligj, baza e saj e klientëve sigurisht që po nxit një krizë të madhe politike brenda dhe jashtë vendit.
Deri më tani këtë vit, rreth 12,000 njerëz janë larguar nga ky vend i vogël ballkanik dhe kanë udhëtuar ilegalisht në Mbretërinë e Bashkuar. Rreth 10,000 prej tyre janë burra në moshë pune. Shumica dërrmuese kanë mbërritur me gomone, përpara se të aplikojnë për azil. Ndonjëherë gjatë muajve të verës, kur kalimet në Kanal ishin në kulmin e tyre sezonal, shqiptarët përbënin rreth 60 për qind të njerëzve që bënin udhëtimin.
Për të vënë në kontekst shkallën e jashtëzakonshme të këtij fenomeni, e gjithë popullsia e Shqipërisë është vetëm 2.8 milionë banorë. Kjo do të thotë, siç u shpreh i habitur një zyrtar i Home Office para deputetëve javën e kaluar, se ‘Rreth 1-2 % e popullsisë së rritur mashkullore të Shqipërisë’ të moshës 20 dhe 40 vjeç ka udhëtuar deri më tani në MB vetëm këtë vit, me varka të vogla. 15,403 shqiptarët që ndërkohë ndodhen aktualisht në Britaninë e Madhe në pritje të një vendimi për azil janë të barabartë me një në çdo 180 burra, gra dhe fëmijë në të gjithë vendin.
Natyrisht, ky eksod ka një ndikim të thellë në Shqipëri, si dhe në Britaninë e Madhe. Në një qytet verior, Has, i cili një dekadë më parë kishte 15,000 banorë, zyrtarët thonë se rreth 8,000 ish-qytetarë tani jetojnë në Londër. Një raport i fundit i BBC i përshkruante qytetet përreth Tiranës si ‘pothuajse të zbrazëta’ nga burrat në moshë pune. Pra, çfarë po e shkakton këtë eksod? Kaloni vetëm disa orë në kafenetë dhe stacionet e autobusëve të Tiranës, ku grupe të rinjsh përkulen mbi iPhone që planifikojnë udhëtimet e tyre dhe do të merrni një përgjigje të thjeshtë: para. Shqipëria është një vend i varfër, i cili vitet e fundit ka pësuar një sërë pengesash të rënda ekonomike, duke filluar nga një tërmet i vitit 2019, i cili shkaktoi dëme në vlerë prej një miliard eurosh, deri te pandemia e Covid-it që ndikoi thellësisht tregtinë e saj dikur të gjallë turistike.
Hidhni në fund krizën energjetike të këtij viti, e cila bëri që çmimet e energjisë elektrike të rriteshin ashtu si hidrocentralet e vendit, të cilat zakonisht furnizojnë më shumë se 70 për qind të energjisë së saj, po vuanin nga një thatësirë verore dhe ju keni paratë e një krize buxhetore. Punëtori mesatar shqiptar sot ka një pagë prej vetëm 442 £ në muaj.
Ndërkohë kostoja e jetesës është në qiell. Çmimet e ushqimeve bazë janë rritur me rreth 20 për qind këtë vit, ndërsa automjetet që bllokojnë rrugët e Tiranës furnizohen me naftë që tani shitet me pakicë për rreth 1.80 paund për litër. Duke u përballur me këto të vërteta të vështira, së bashku me korrupsionin endemik që godet pothuajse çdo shtresë të shoqërisë (Transparency International e vendos Shqipërinë në vendin e 110-të në tabelën e saj të ligës së kombeve të korruptuara, në të njëjtin nivel me Algjerinë dhe Malavinë) nuk është e çuditshme që shumë nga të rinjtë ambiciozë të vendit duhet të kërkoni një jetë më të mirë jashtë vendit. “Njerëzit që e bëjnë këtë janë djem të zgjuar”, thotë Selami Jenishehri, një ish-deputet i opozitës, të cilin e gjej duke pirë kafe në një kafene pak larg nga ndërtesa e Kuvendit të Tiranës. “Unë kam qenë akademik, kam dhënë mësim Matematikë dhe Fizikë dhe ish-nxënësit e mi sapo janë larguar. Shqipëria është totalisht e korruptuar. Është një lloj junte. Kështu që njerëzit shikojnë në MB dhe shohin një vend ku zyrtarët nuk po vjedhin dhe respektojnë ligjin dhe sigurisht që duan të shkojnë atje. Shtresa jonë e mesme po zhduket. Në të ardhmen do të mbetemi vetëm me elitat dhe të varfërit.”, tha ish-deputeti.
Një tjetër ‘shfarosje’ demografike në valën e emigrantëve, përveç të diplomuarve të zgjuar në universitet, janë organizatat kriminale. Bandat shqiptare tani kontrollojnë tregtinë e kokainës në Britani prej 5 miliardë paund në vit dhe po i zënë vendin vietnamezëve që kanë drejtuar historikisht fermat e kanabisit në Mbretërinë e Bashkuar. ‘Fëmijët që vijnë me varka mund të paguajnë udhëtimin e tyre brenda një muaji nëse pranojnë të punojnë në një fermë kanabisi’, kështu shprehet një analist politik. Për zotërit e bandave, është me rrezik të ulët dhe tepër fitimprurës, pasi ata mund të vendosin ÇTV dhe të monitorojnë objektin nëpërmjet celularit të tyre nga Dubai ose kudo që duan të jetojnë. Për fëmijët është mirë përderisa nuk kapen’.
Shqiptarët janë tani kombësia më e zakonshme e kriminelëve të huaj në burgjet britanike, me rreth 1,500 të arrestuar aktualisht në MB (më shumë se një për qind e 140,000 bashkatdhetarëve që besohet se janë në MB).
Dëshmia e shtrirjes së tyre mund të shihen në të gjithë Tiranën, ku një numër i mahnitshëm i makinave të mbushura BMW, Mercedes dhe Range Rover kalojnë nëpër rrugët e mbushura me njerëz me targa britanike.
Në një udhëtim 15-minutësh këtë javë, kalova tre, të gjitha me xhama të nxirë, duke përfshirë një supermakinë Audi prej 150,000 paundësh që mbante një targë të personalizuar. Kjo vetëm sa shton imazhin e Britanisë si një tokë ku rrugët janë të shtruara me ar, mendon Arben Kola, një guidë turistike që më thotë se tre nga nipërit e tij kanë shkuar në MB deri më tani këtë vit.
“Njëri është hidraulik, tjetri i diplomuar në IT. Të gjithë shkuan për të punuar në tregun e zi në ndërtim. Natyrisht që isha i shqetësuar sepse ata nuk e vlerësojnë se sa i rrezikshëm është udhëtimi. Gjithashtu më thyhet zemra që pas 30 vitesh [pavarësi] fëmijët e Shqipërisë ende ëndërrojnë të largohen, por në MB ata mund të fitojnë katër, pesë herë më shumë sesa do të fitonin këtu.”, tha Kola.
Kola ishte, për ironi, ndër valët e para të emigrantëve modernë shqiptarë që udhëtuan drejt Britanisë së Madhe gjatë viteve të trazuara ekonomike pas rënies së komunizmit. Ai u nis për në Britani në fund të viteve 1990, duke u paraqitur si refugjat nga Jugosllavia e shkatërruar nga lufta dhe përfundimisht qëndroi për tetë vjet. Ai fajëson elitën politike të vendit për faktin se një brez i ri po bën tashmë të njëjtin rrugëtim dhe është veçanërisht kritik ndaj kryeministrit Edi Rama, i cili është në pushtet që nga viti 2013. “Korrupsioni i vogël prek çdo fushë të jetës. Edhe pastruesit në spitale kërkojnë para kur përpiqesh të vizitosh një të afërm të sëmure.
Rama, natyrisht, bëri lajm në Britaninë e Madhe këtë javë pasi nisi një sulm të hapur ndaj përdorimit të fjalës ‘pushtim’ nga Suella Braverman për të përshkruar migrimin shqiptar në MB. Në shtëpi, ishte një luftë e ashpër për të zgjedhur, duke shmangur disa nga kritikat me të cilat po përballej për dështimin e tij të vazhdueshëm për të kapur krizën e emigrantëve, e cila ka parë që rreth një në pesë mjekë të lëvizin jashtë shtetit, duke e lënë vendin me numrin më të ulët të mjekëve në Evropë. Në mënyrë intriguese, Rama rezulton të jetë miqësor me shumë njerëz në hierarkinë e Re të Punës. Toni Bler dikur e këshilloi atë dhe Cherie Blair ka bërë punë ligjore të paguar mirë për qeverinë e tij. Alastair Campbell ka punuar si këshilltar i tij për PR dhe madje i ka kushtuar një kapitull Ramës në librin e tij ‘fituesit dhe si ia dalin’. Disa dyshojnë për dorën e Campbell në sulmet e fundit të Ramës ndaj Sekretarit të Brendshëm konservator. Ndonëse kjo mund të jetë një shtrirje, rrënjët e krizës aktuale të emigrantëve shkojnë shumë prapa te ndihma që Blair dhe Campbell i dhanë Shqipërisë kur ajo bëri fushatë për t’u bërë një ‘kandidat zyrtar’ për anëtarësim në BE.
Statusi u arrit në vitin 2014. Deri atëherë, çdo shqiptar kishte të drejtë të udhëtonte pa viza në të ashtuquajturën zonë “Shengen” të BE-së deri në tre muaj. Gjatë viteve në vijim, shumë e përdorën skemën për të punuar ilegalisht në Gjermani, Itali dhe vende të tjera anëtare, ose duke u kthyer në shtëpi për disa ditë çdo tre muaj, ose thjesht duke qëndruar pas skadimit të së drejtës së qëndrimit. Shkuarja në Mbretërinë e Bashkuar ishte për disa kohë tepër e kushtueshme: goditjet e sigurisë në Dover nënkuptonin që kontrabandistët filluan të paguanin deri në 25,000 euro për të hyrë në ndarjet e fshehura të kamionëve. Megjithatë, ardhja e udhëtimit me gomone nëpër kanal ka ndryshuar gjithçka. Sot, një kalim drejt MB-së kushton vetëm 3,000 euro, megjithëse çmimet tipike janë rreth 5,000. Kontrabandistët i tregtojnë mallrat e tyre nëpërmjet videove të hijshme të TikTok, duke reklamuar ofertat e tyre për 2-3 lundrime në ditë.
Prandaj, numri i shqiptarëve që kalojnë kanalin është rritur në mënyrë eksponenciale: nga 50 në 2020 në 800 vitin e kaluar dhe 15 herë më shumë se ky numër deri tani në 2022. “Në të kaluarën, njerëzit mund të zgjidhnin të shkonin në Itali ose Gjermani, por sot ka shumë më tepër para në Britani të Madhe,” kështu shprehet Kola. “Shkoni në ndërtim dhe do të merrni një minimum prej 80 paund në ditë, para në dorë. Do të shpenzoni 20 paund dhe do të merrni një mik për të ndihmuar që të ndani qiranë dhe brenda pak muajsh do të keni paguar për kalimin tuaj. Atëherë mund të filloni të kurseni.”, shton Kola. Më tej që i shtohet joshjes së papritur të Britanisë është fakti se, pasi të kenë mbërritur, emigrantët shqiptarë shpesh mund të sigurojnë leje qëndrimi të pacaktuar. Një ligj veçanërisht i dobishëm, në këtë drejtim, është Akti i Skllavërisë Moderne, i prezantuar nga Theresa May në 2015 për të mbrojtur viktimat e bandave të trafikimit.
Nga 4,171 viktimat e mundshme të skllavërisë të referuara në Home Office në tremujorin e dytë të këtij viti, 27 për qind ishin shqiptarë, më së shumti nga çdo kombësi. Zyrtarët besojnë se rreth dy të tretat e pretendimeve të tyre janë false dhe në Francë dhe Gjermani, ku kanë përkufizime ligjore shumë më të forta të skllavërisë, autoritetet pranojnë vetëm 10 për qind po aq pretendues sa Britania. E goditur nga krahasimi, qeveria e Mbretërisë së Bashkuar po planifikon të hapë një rrugë të shpejtë për të dëbuar emigrantët shqiptarë brenda disa ditësh nga mbërritja e tyre. Pranë selisë aktive të Pati Travel është një firmë më e vogël udhëtimesh e quajtur Zagoria Travel. Në përgjigje të kërkesës së klientëve, ajo sapo ka filluar shitjen e biletave për një linjë të re autobusi: shërbimi i parë direkt nga Tirana në Dunkirk fillon javën e ardhshme. Çdo udhëtim zgjat rreth 36 orë dhe biletat kushtojnë aktualisht 220 euro.
