Sot e gjithë bota që nga shtetet më të vegjël deri tek më të fuqishmit, madje edhe mediat më të mëdha të botës kanë kryefjalë Kanalin e Suezit. Kjo pasuri gjigante dhe super-shpikje e ndërtuar nga dora e njeriut, që sot i përket shtetit të Egjiptit, është një rrugë ujore e bërë për të lidhur detin Mesdhe me Oqeanin Indian përmes detit të Kuq.
Ai mundëson një rrugë më të drejtpërdrejtë për transportin detar ndërmjet Evropës dhe Azisë, duke lejuar në mënyrë efektive kalimin nga Atlantiku i Veriut në Oqeanin Indian, pa pasur nevojë që anijet të rrotullohen si disa shekuj më parë, përqark kontinentit Afrikan. Rruga ujore është jetike për tregtinë ndërkombëtare dhe, si rezultat, ka qenë në qendër të konfliktit që kur u hap në vitin 1869.
Kanali i Suezit shtrihet 120 milje nga Porti “Said” në detin Mesdhe në Egjipt në Jug në qytetin e Suez. Kanali ndan pjesën më të madhe të Egjiptit nga gadishulli i “Sinait”.
U deshën 10 vjet për t’u ndërtuar dhe u hap zyrtarisht më 17 nëntor 1869, duke u përuruar nga Ismail Pasha, guvernatori i Egjiptit dhe Sudanit, i cili ishte me origjinë shqiptare.
Në pronësi dhe të operuar nga Autoriteti i Kanalit të Suezit, përdorimi i Kanalit të Suezit ka për qëllim të jetë i hapur për anijet e të gjitha vendeve, qofshin për qëllime tregtie apo lufte, megjithëse nuk ka qenë gjithmonë kështu.
Si lindi nevoja e Kanalit
Interesi për një rrugë detare që lidh detin Mesdhe dhe detin e Kuq daton që nga kohërat antike. Një seri kanalesh të vegjël që lidhin lumin Nil me detin e Kuq, ishin në përdorim që nga viti 2000 para Krishtit.
Sipas “History”, ideja e një kanali të madh që siguron një rrugë të drejtpërdrejtë midis dy trupave të ujit u diskutua për herë të parë në vitet 1830, falë punës së eksploruesit dhe inxhinierit francez Linant de Bellefonds, i cili u specializua në Egjipt.
Ndërtimi filloi në fundin verior të “Port Said” të kanalit, në fillim të vitit 1859. Puna e gërmimit zgjati 10 vjet dhe rreth 1.5 milion njerëz punuan në projekt. Fatkeqësisht, për shkak të kundërshtimeve të shumë investitorëve britanikë, francezë dhe amerikanë në kanal, shumë prej tyre ishin punëtorë skllevër dhe besohet se dhjetëra mijëra vdiqën ndërsa punonin në Suez, nga kolera dhe shkaqe të tjera.
Trazirat politike në rajon ndikuan negativisht në ndërtimin e kanalit. Egjipti drejtohej nga Britania dhe Franca në atë kohë, dhe kishte disa rebelime kundër sundimit kolonial. Kjo, së bashku me kufizimet e teknologjisë së ndërtimit në atë kohë, bëri që kostot totale të ndërtimit të kanalit të Suezit të rriteshin në 100 milionë dollarë, më shumë se dyfishi i vlerësimit origjinal.
Kur u hap Kanali
Zyrtarisht, anija e parë që lundroi përmes kanalit ishte jahti perandorak i Perandoreshës Franceze Eugenie L’Aigle, e ndjekur nga anija e oqeanike britanike “Delta”.
Sidoqoftë, “HMS Newport”, një anije e marinës britanike, ishte në të vërtetë i pari që hyri në rrugën ujore, me kapitenin e tij që e kishte lundruar në pjesën e përparme të linjës nën mbulesën e errësirës një natë para hapjes ceremoniale.
Të paktën fillimisht, vetëm anijet me avull ishin në gjendje të përdornin kanalin, pasi anijet me vela ende kishin vështirësi të lundronin në kanalin e ngushtë në erërat e ndërlikuara të rajonit.
Megjithëse trafiku ishte më pak sesa pritej gjatë dy viteve të para të funksionimit të kanalit, rruga ujore kishte një ndikim të thellë në tregtinë botërore dhe luajti një rol kryesor në kolonizimin e Afrikës nga fuqitë evropiane.
Megjithatë, pronarët e Suezit përjetuan probleme financiare dhe Ismail Pasha dhe të tjerët, u detyruan të shesin aksionet e tyre të aksioneve në Britaninë e Madhe në 1875.
Megjithatë, Franca ishte ende aksioneri shumicë në kanal.
/Priza.al/
