Disa foto mahnitëse tregojnë sesi shqiptarët i kanë shndrruar 175,000 bunkerë ushtarkë që u ndërtuan ndërsa vendi parashikonte Armagedonin bërthamor gjatë Luftës së Ftohtë. Një vendpushim bredgetar, një kafene në plazh dhe një mur kufitar janë disa nga përdorimet që po bëhen me reliket nga e kaluara komuniste e vendit.
-Në foto: Një nga bunkerët, i cili qëndron buzë liqenit mahnitës të Ohrit, në Lin. Përdoret si faltore ortodokse greke.
-Ky bunker në Tale është shndrruar në një mini shtëpizë nga student të universitetit ‘Polis’ në Tiranë
Fotografi britanik Robert Hackman, fotografoi 250 bunkerë 10 vitet e fundit teksa udhëtonte nëpër Shqipëri. Ai i përpiloi ato në librin e tij të quajtur ‘Metamorphosis’: Ripërdorimi i bunkerëve shqiptarë nga epoka komuniste, të cilin e përshkroi si një dokument të triumfit të popullit mbi shtypjen.
“Doja të bëja një regjistrim të këtij kapitulli tranzicioni të historisë shqiptare, për të ndarë me të tjerët jo vetëm bunkerët, por edhe shqiptarët e vendin e tyre me një audiencë më të gjerë”, tha Hackman.
-Një bunker në Rrogozhinë
-Në foto: Një kafene shumëngjyrëshe buzë plazhit në Malin e Robit, e ndërtuar në bunker
Bunkerët u ndërtuan gjatë një periudhe shumë të vështirë për Shqipërinë, ndërsa Enver Hoxha (i cili e udhëhoqi vendin nga viti 1944 deri sa vdiq në 1985), u bë akoma e më shumë izolues në vitet 1960. Ajo u pasua nga përçarjen e Hoxhës me Bashkimin Sovjetik të Nikita Kruschev dhe armiqësinë që diktatori kishte me NATO-n, teksa i druhej sulmeve ajrore nga të katra anët.
-Ky bunker përdoret në zonë ushtarake përgjatë murit kufitar në qytetin e Gjirokastrës
-Gjatë ‘bunkerizimit’, ato u ndërtuan në male me dëborë, në plazhe me rërë, livadhe, pyje e madje edhe në mjediset e hotelit më të famshëm të vendit.
Kreu i shtetit i kishte ndërtuar bunkerët në rreshta, të cilët përhapeshin nga bunkerët e komandës qendrore, të cilat ishin të dukshme nga të gjithë për të lejuar komunikimin mes tyre. Betoni i bukerëve ishte i përforcuar me çelik dhe hekur dhe ato varionin në madhësi të ndryshme. Disa ishin të vogla dhe mund të mbanin veç armë, kurse të tjera kishin pjesë nëntokësore që shërbenin për takimet e anëtarëve të lartë të partisë dhe oficerëve ushtarakë.
Ndërtimi i tyre ishte një humbje kolosale për ekonominë e Shqipërisë dhe nuk u përdorën deri para Luftës së egër Civile shqiptare në vitet 90, dhe gjatë luftës së Kosovës në vitin 1999.
-Mbetjet e disa bunkerëve përdoren si landfill në rivierën shqiptare, në qytetin e Sarandës
-Prej më shumë se 25 vite që nga rënia e komunizmit, bunkerët e mëdhenj janë kthyer në hambarë delesh, bare, ristorante, tualete publike, hotele dhe muze (Foto në Kukës)
Plumbat u përhapën në gjithë vendin gjatë Luftës Civile dhe bombardimeve të luftës së Kosovës, dhe qytetarët e terrorizuar u strehuan nëpër bunkerë. Por ‘xhevahiri’ në kurorë është një vend i fshehtë nëntokësor prej 5 katesh në periferi të qytetit të Tiranës për të mbrojtur komandën e ushtrisë së Shqipërisë nga sulmi bërthamor.
– Ndërsa disa janë kthyer në shtëpi funksionale, disa përdoren për të magazinuar objekte, si kjo që ndodhet në Maliq, në kopshtin e pasmë të nëj shtëpie.
Ndërsa punonte për Komisionerin e Lartë të Kombeve të Bashkuara për refugjatët në vitin 2001, fotografi Hackman vuri re sesi shqiptarët kishin ripërdorur bunkerët dhe vendosi t’i fotografonte ato.
‘Unë e dija që ishte temë e pazakontë dhe do bëja një projekt të shkëlqyeshëm fotografik’, tha ai.
Ai e nisi projektin në vitin 2008, ku udhëtoi nga Londra në Tiranë, kryeqytetin e vendit ku udhëtoi për dy javë në kërkim të bunkerëve.
-Mbetjet e një bunkeri në Shëngjin, i cili është shkatërruar dhe përdorur për skrap.
Pronarët e bunkerëve zakonisht ishin të lumtur që ai i fotografonte, dhe ai tregou se ndonjëherë e kalonte ditën duke pirë raki, një pije e fortë alkoolike.
“Kur më duhej të fotografoja në mbrëmje, mezi qëndroja në këmbë”, tha ai.
Gjatë kohës që fotografonte, ai vuri re se bunkerët kishin filluar të zhdukeshin shumë shpejt. Më pas bëri lidhjen midis çmimit në rritje të metalit të skrapit dhe shqiptarëve të varfër që i shkatërruan ato me eksplozivë për tu marrë metalet.
-Në foto: Një bunker magazinimi në një vendpushim në Sarandë
Tani, bunkerët mbrohen nga qeveria, por ato ende po zhduken.
“Unë besoj se komuniteti lokal ka humbur mundësinë për të qenë ‘rojet’ e përkujtimit të personave që vuajtën nën pushtimin e diktatorit Hoxha, duke i mohuar vetes të ardhura të larta nga turizmi”, tha fotografi Hackman.
Një projekt nxori një manual ku shpjegonte sesi mund të ktheheshin bunkerët në struktura të përshtatshme për shekullin e 21-të.
Përshtati:Priza.al/Burimi:DailyMail
