Sipas vrojtimit të Bankës së Shqipërisë për besimin e biznesit dhe konsumatorit, në muajin tetor treguesi që paraqet balancën e kontratave porositëse në ndërtim shënoi një vlerë negative prej 39.5 pikë përqindje, duke u thelluar edhe më shumë nga niveli -28.4 pikë përqindje i muajit shtator.
Mbështetur në metodologjinë e vrojtimit, balanca është treguesi që përdoret për agregimin e të dhënave cilësore nga vrojtimet dhe llogaritet si diferencë midis përqindjes së përgjigjeve pozitive dhe përqindjes së përgjigjeve negative.
Prej më shumë se gjatë vjetësh, balanca e kontratave porositëse në ndërtim paraqitet në territor negativ dhe po t’i referohemi anketimit të bizneseve, kontratat porositëse ende janë vazhdimisht në rënie.
Ekspertët e Bankës së Shqipërisë mendojnë se, në veçanti për ata tregues ku balancat janë në vazhdimësi negative, në analizën statistikore duhet konsideruar më shumë tendenca e ndryshimit të vlerave.
Sipas tyre, megjithëse balancat vazhdojnë të jenë negative, tendenca e tyre është në përmirësim dhe kjo mund të shpjegojë rritjen e çmimeve në sektorin e ndërtimit gjatë viteve të fundit.
Në fakt, në dy vitet e fundit, balanca negative e këtij treguesi paraqitet më e zbutur. Për 10-mujorin 2022, mesatarja e thjeshtë e balancave mujore ishte -33.4 pikë përqindje, në rritje nga niveli gjithmonë negativ prej -41.8 pikë përqindje i vitit të kaluar dhe -53.9 pikë përqindje i vitit 2020.
Sidoqoftë, ritmet e rritjes së çmimeve të banesave duken të vështira për t’u shpjeguar në kushtet kur kontratat porositëse vazhdojnë të shfaqin vlera negative, ndonëse në përmirësim gradual gjatë dy viteve të fundit.
Sipas Indeksit Fischer të Çmimeve të Banesave, i llogaritur nga Banka e Shqipërisë, çmimi mesatar i banesave të shitura gjatë 6-mujorit i 2022 është rritur me 28.4% në krahasim me 6-mujorin e kaluar dhe me 39% në krahasim me një vit më parë. Kjo është rritja më e lartë 6-mujore dhe vjetore e këtij indeksi.
Që prej vitit 2013, kur Banka e Shqipërisë nisi llogaritjen e tij, në raport me periudhën bazë 2013, indeksi i çmimeve të banesave është rritur me afërsisht 110%.
Këtë vit, rritja e çmimeve po nxitet edhe nga një rritje e ndjeshme e kostove të ndërtimeve të reja, kryesisht për shkak të shtrenjtimit të materialeve të ndërtimit. Duket se ndërtuesit nuk po shohin arsye për të ulur marzhet e tyre dhe me sa duket po arrijnë ta përcjellin këtë rritje të kostove tek blerësit. Kjo po i jep një shtysë të mëtejshme rritjes së çmimeve.
Edhe pritshmëritë e ndërtuesve për ecurinë e çmimeve në të ardhmen janë në kahun rritës. Për tetorin, balanca e pritjes së çmimeve në ndërtim u rrit në 43.3 pikë përqindje, 4.7 pikë më shumë krahasuar me shtatorin.
Aktualisht, balanca e treguesit për pritjet e çmimeve paraqitet në një nivel tre herë më të lartë krahasuar me mesataren e vitit 2021 dhe gati 11 herë më të larta krahasuar me vitin 2020. Kjo tregon se pritshmëritë për rritjen të çmimeve mes ndërtuesve janë shumë të larta.
Edhe kjo pritshmëri ka një dimension pjesërisht paradoksal, po të kemi parasysh ciklin ku ndodhet ekonomia. Rritja e çmimeve ka ulur fuqinë blerëse dhe aftësinë për të kursyer të familjeve, ndërsa normat e interesit po rriten me ritme të shpejta. Të dhënat e Bankës së
Shqipërisë treguan se interesi mesatar i kredive të reja në lekë për muajin shtator arriti nivelin më të lartë që prej vitit 2018 dhe pritet të rritet më tej, duke ndjekur tendencat e yield-eve dhe normës bazë të interesit. Rritja e yield-eve, ndërkohë, po e përcjell automatiksiht rritjen e interesave në kreditë ekzistuese me norma të ndryshueshme interesi.
Një nga efektet më të rëndësishme të rritjes së normave të interesit në ekonomi është frenimi i tregut të pasurive të paluajtshme, pikërisht sepse kredia bëhet më e shtrenjtë dhe blerja e pronave me kredi bëhet më pak e përballueshme ose e leverdisshme. Deri tani, ky parim nuk po i ndikon shumë pritshmëritë e agjentëve të tregut të pronave në Shqipëri.
Vrojtimi mbi të cilin ndërtohet indeksi Fischer i Çmimeve të Banesave tregon se afërsisht gjysma e transkasioneve në këtë treg financohen me kredi bankare.
Pjesa tjetër financohet nga burime të tjera, ku mund të përfshihen kursimet, remitancat, blerjet e shtetasve të huaj, por edhe të ardhurat nga burime informale apo aktivitete kriminale./Monitor
