Pas dhjetë ditësh ofensivë diplomatike, Serbia dhe Kosova arritën një marrëveshje për lirinë e lëvizjes në pjesën e kartave të identitetit. Kur do të hyjë në fuqi dhe çfarë do të thotë në praktikë?
Beogradi dhe Prishtina ranë dakord që Serbia të mos lëshojë një dokument hyrje/dalje për mbajtësit e letërnjoftimeve të Kosovës që udhëtojnë nëpër Serbi, dhe Kosova nuk do të lëshojë të njëjtin dokument për mbajtësit e letërnjoftimeve serbe. Më e rëndësishmja për komunitetin serb të Kosovës: marrëveshja parasheh që ata të mund të udhëtojnë lirshëm ndërmjet Kosovës dhe Serbisë me kartat e tyre të identitetit. Një marrëveshje për riregjistrimin nuk është arritur dhe ka pak vend për të besuar se do të arrihet.
Marrëveshja e re do të thotë udhëtim më i lehtë për qytetarët e Kosovës që kanë dokumente të Kosovës përmes Serbisë. Praktika e mëparshme e lëshimit të dokumentit të hyrje/daljes nënkuptonte që personi i cili vjen në vendkalim me letërnjoftim të Kosovës shtypet me një letër në të cilën të gjitha informatat janë realisht të dukshme në letërnjoftim të Kosovës, por me vulë serbe. Më pas, udhëtari, me atë letër dhe letërnjoftimin e Kosovës, do të vazhdonte udhëtimin e tij nëpër Serbi.
Problemet e deritanishme
Praktika çoi në mbipopullim të konsiderueshëm në vendkalime dhe shumë shqiptarë i shihnin pritjet shtesë si një formë poshtërimi dhe shmangnin udhëtimin nëpër Serbi sa herë që mundeshin.
Marrëveshja mund të nënkuptojë gjithashtu një lajm të mirë për serbët e Kosovës të cilët mund të marrin garanci shtesë për të drejtën e përdorimit të dokumenteve serbe.
Menjëherë pas arritjes së marrëveshjes për lirinë e lëvizjes në vitin 2011, pala kosovare filloi praktikën e konfiskimit të letërnjoftimeve serbe, e cila ishte veçanërisht e përhapur në mesin e komunitetit në jug. Sipas interpretimit të qeverisë së Kosovës, këto ishin dokumente ilegale, qarkullimi i të cilave në Kosovë nuk ishte negociuar me Serbinë.
Marrëveshja për lirinë e lëvizjes, për kryetaren e ekipit negociator të Kosovës në atë kohë, Edita Tahiri, i referohej vetëm kartave të identitetit të qytetarëve nga Serbia qendrore.
Edhe pse konfiskimi i dokumenteve është pezulluar, letërnjoftimet serbe të qytetarëve që jetojnë në Kosovë, kryesisht serbë të Kosovës, konsiderohen të paligjshme. Në dhjetor të vitit 2015, Tahiri mori vendim edhe për ndalimin e përdorimit të “letërnjoftimit të institucioneve paralele” dhe për disa ditë serbët e Kosovës mund të përdornin letërnjoftime serbe vetëm në vendkalimet Jarinje dhe Bërnjak në veri. Vendimi u pezullua, por praktika mbeti, shumica e serbëve të Kosovës që nuk kanë letërnjoftim të Kosovës, nuk do të shkojnë në Merdar, edhe kur është një rrugë më e shkurtër për në destinacion.
