Rreth tetë nga fituesit e Çmimit Nobel të këtij viti janë qytetarë amerikanë, duke vazhduar trendin historik të lidhur me fuqinë e shkencës në Shtetet e Bashkuara dhe aftësinë e tyre për të tërhequr talentin më të madh në botë.
Universitetet amerikane vazhdimisht dominojnë listat “Global Top 100” me një kombinim të universiteteve private “Ivy League” dhe kolegjeve prestigjioze shtetërore, transmeton Hina.
Që kur u ndanë çmimet e para Nobel në vitin 1901, Shtetet e Bashkuara kanë mbledhur 400, pothuajse tre herë më shumë se Britania e Madhe dhe katër herë më shumë se Gjermania. Këto të dhëna përfshijnë njerëz që janë me origjinë nga shumë vende të tjera.
“Unë me të vërtetë i vlerësoj mundësitë që më janë dhënë në këtë vend,” tha Ardem Patapoutian, një nga fituesit e Çmimit Nobel në Mjekësi në vitin 2021 për punën e tij në kërkimin e receptorëve nervorë të lidhur me prekjen.
Një amerikan me prejardhje armene i cili u rrit në Liban ia atribuon suksesin e tij sistemit publik të Universitetit të Kalifornisë, ku ai fitoi gradën e tij bachelor dhe doktoraturës, dhe Institutit Kërkimor Scripps, ku ai ka punuar për njëzet vjet.
Universiteti i Kalifornisë është gjithashtu shtëpia e një laureati tjetër Nobel në mjekësi, David Julius, nga Universiteti i San Franciskos.
Punonjësit e Universitetit të San Franciskos kanë fituar 70 Çmime Nobel, pak më pak se numri i përgjithshëm i çmimeve të fituara nga Franca, në vendin e katërt në botë.
Hulumtim bazë
Një nga fituesit e Çmimit Nobel të këtij viti në fizikë, Syukuro Manabe, i cili emigroi në Amerikë nga Japonia në vitet 1950 dhe përfundoi një karrierë shkencore duke studiuar modele klimatike në Princeton në New Jersey, u tha gazetarëve se ai mund të bënte atë që i interesonte në Shtetet e Bashkuara. që ishte çelësi i suksesit të tij.
Një nga fituesit e Çmimit të Kimisë, David MacMillan, u transferua në Shtetet e Bashkuara nga Skocia në vitet 1990 dhe është gjithashtu profesor në Princeton. Maria Ressa, një amerikane me prejardhje filipinase, fituese e Çmimit Nobel për Paqen e këtij viti, gjithashtu u diplomua atje.
Çmimi ekonomik të hënën u nda nga kanadez-amerikan David Card, izraelito-amerikan Joshua Angrist, të dy nga Princeton dhe amerikan me origjinë holandeze Guido Imbens nga Stanford.
Financimi për kërkimet bazë, ose hulumtimet që synojnë përmirësimin e teorive shkencore ose të kuptuarit të temave, është në zemër të fitoreve amerikane, tha për AFP David Baltimore, një nga fituesit e Çmimit Nobel në Mjekësi në 1975.
Krahasuar me kërkimin e aplikuar, ‘dividentët’ e kërkimit bazë mund të paguhen vite ose dekada më vonë, shpesh në mënyra të paparashikueshme.
“Është gjithashtu një forcë e instituteve tona kërkimore dhe universiteteve që daton që nga themelimi i Harvardit qindra vjet më parë,” shtoi Baltimore, një profesor i respektuar i biologjisë në Institutin e Teknologjisë në Kaliforni (Caltech).
Financimi federal për universitetet koordinohet nga Fondacioni Kombëtar i Shkencës në 1950, por filantropia dhe donacionet private po luajnë gjithashtu një rol në rritje në financim.
Edhe pse Kina po arrin me Shtetet e Bashkuara kur bëhet fjalë për financimin total të kërkimit, ajo ka sfida që lidhen me liritë akademike dhe aftësinë për të tërhequr talentin më të madh, H.N. Cheng, president i Shoqërisë Kimike Amerikane.
Shpërblimi i të rinjve dhe emigrantëve
Ashtu si vendet e pasura me infrastrukturë sportive të zhvilluar dominojnë garat ndërkombëtare siç janë Lojërat Olimpike, Shtetet e Bashkuara janë një superfuqi shkencore falë të qenit ekonomia e parë në botë.
“Një shkencëtar, për shembull, do të ketë më shumë mundësi punësimi jo vetëm në akademi, por edhe në industri, laboratorë qeveritarë dhe gjetkë”, tha Cheng për AFP.
Marc Kastner, profesor emeritus i fizikës në MIT, shtoi se universitetet amerikane kanë një traditë të shpërblejnë shkencëtarët e rinj të talentuar me laboratorët e tyre.
“Në Evropë dhe Japoni, ju keni grupe të mëdha të udhëhequra nga një profesor shumë i vjetër, dhe vetëm kur të dalë në pension një i ri futet, dhe deri atëherë ai nuk ka domosdoshmërisht idenë më të mirë,” tha ai.
Për shembull, neurobiologia e shquar e Harvardit, Catherine Dulac vendosi që ajo nuk do të kthehej në Francë kur ishte në të njëzetat. Një problem tjetër ishte paragjykimi gjinor, tha ajo për AFP vitin e kaluar.
Duke parë të ardhmen, disa shqetësohen se zvogëlimi i emigracionit mund të vërë në dyshim lidershipin e Amerikës në shkencë.
“Shtetet e Bashkuara kanë ndërtuar një kulturë fenomenale të mirëseardhjes,” tha emigranti italian Stefano Bertuzzi, shef ekzekutiv i Shoqërisë Amerikane të Mikrobiologjisë.
Kohët e fundit, megjithatë, ai dhe Kastner shprehën shqetësimin për tendencat në rritje të ksenofobisë dhe nacionalizmit, gjë që i bën Shtetet e Bashkuara një destinacion më pak tërheqës.
Kjo është veçanërisht e vërtetë për studentët kinezë, të cilët ishin nën një xham zmadhues gjatë administratës së mëparshme të Presidentit Donald Trump nën dyshimin për spiunazh.
/Burimi: AFP/ Përshtati: Priza.al/
