Në të gjithë botën ka produkte që bëhen me vaj palme. Nëse ky vaj përdoret në sasi të vogël nuk është i rrezikshëm për shëndetin.
Problemi qëndron se në vendin tonë jo të gjithë e deklarojnë vajin e palmës që përdorin. Konsumimi i shumë produkteve me vaj palme mund të çojë në rritjen e sëmundjeve kancerogjene në popullatë.
Nëse bëjmë një vëzhgim të shpejtë në marketet tona sa i përket etiketave që kanë vendosur vetë prodhuesit, nuk figurojnë që të përmendet vaji i palmës. Ai përmendet si yndyrë bimore në produkte të ndryshme. Megjithatë duhet të dimë se shumë produkte që tregtohen në markete përmbajnë vaj palme.
Këtu mund të përmendim patatinat, ëmbëlsirat, djathin, gjalpin, ushqimet e konservuara etj.
Në vitin 2021 u publikua një studim në Spanjë ku fliste për ndikimin që ka vaji i palmës te të sëmurët kronik dhe jo vetëm.
Sipas studimit tregohet se vaji i palmës ndikon në rritjen e qelizave kancerogjene. Por të rriskuar janë edhe qytetarët e shëndetshëm apo edhe fëmijët të cilët konsumojnë produkte me përmbajtje apo të gatuara me vaji palme.
Gjurmueshmëria e produkteve në të cilat abuzohet me vajin e palmës është sfida më e madhe për autoritetet.
Kjo pasi edhe në rastet kur produktet mund të shkruajnë se përmbajnë vaj palme ose yndyrë bimore, nuk jepet sasia konkrete nëse është brenda normave. Në këtë mënyrë të gjitha këto produkte kthehen në një minë me sahat për shëndetin e popullatës.
Nëse produkti ka në përbërje vaj palme mbi sasinë e lejuar kjo është një shkelje e rëndë. Akoma më shumë situata komplikohet kur konsumatori nuk informohet fare përmes etiketës së produktit, gjë e cila në tregjet tona është fenomen masiv. Për mashtrimet me ushqimet, në vitin 2019 u amendua Kodi Penal duke kriminalizuar veprat që sjellin pasoja tek shëndeti. Në nenin 288, parashikohet dënim me burg.
Importimi, prodhimi, ruajtja, shitja apo vendosja në qarkullim në ndonjë mënyrë tjetër i ushqimeve ose futja në prodhimin e artikujve ushqimorë e kimikateve, materialeve apo lëndëve shtesë, që rrezikojnë shëndetin ose jetën e njerëzve, në shkelje të kërkesave të legjislacionit të posaçëm, dënohet me burgim deri në tre vjet.
Nëse i referohemi të dhënave zyrtare të Gjykatës së Tiranës, më të madhes në vend, për vitin 2021 kemi vetëm 1 vendim fajësie që lidhet me prodhimin dhe shitjen e ushqimeve të rrezikshme për shëndetin. Pra, nëse mashtrimi me bulmetin është masiv, gjurmueshmëria është thuajse inekzistente. Akoma më keq, ndëshkueshmëria.
Nëse shohim të dhënat në nivel kombëtar, ndëshkueshmëria për abuzimet me ushqimet është në nivele minimale. Referuar të dhënave zyrtare, për vitin 2021 Prokuroria ka regjistruar gjithsej vetëm 10 procedime penale sipas nenit 288 të Kodit penal që lidhen me importimin, prodhimin dhe shitjen e produkteve të rrezikshme.
Nga këto procedime, vetëm 3 kanë shkuar në gjykatë pasi 7 të tjera janë pushuar. Në fund vetëm dy persona janë dënuar gjatë gjithë vitit për mastrhimet me ushqimet.
Pak a shumë e njëjta situatë është edhe për veprën e parashikuar nga neni 288 pika a, për prodhimin e kundraligjshëm të produkteve ushqimore. Nga 7 procedime të nisura nga prokuroria, vetëm 3 kanë përfunduar në Gjykatë me 3 persona të dënuar.
Kjo pikë është futur në Kodin penal pasi jo çdo kush mund të hedhë produkte në treg nëse nuk ka certifikimet e duhura.
Dihet se pjesa dërrmuese e produkteve shqiptare me bazë shtazore nuk janë të lejuara të tregtohen në vendet e BE për shkak të mosplotësimit të një sërë kritereve të sigurisë ushqimore.
Djathi nuk bën pjesë tek produktet e ndaluara, por, nivelet e eksportit janë në shifra të papërfillshme. Kompanitë që eksportojnë djathë, janë më pak se gishtat e një dore.
Referuar të dhënave të INSTAT qumështi i prodhuar në vend ka ardhur në rënie. Viti 2017 ka patur kulmin e prodhimit të qumështit dhe që nga ajo kohë gjithmonë sasia e prodhuar ka qenë në trajektore rënie. Kjo do të thotë që kemi më pak qumësht e si rezultat kemi më pak nënëprodukte të tij.
Ironikisht, sot, Shqipëria është më keq në eksportin e djathit edhe krahasuar me Shqipërinë e para 100 viteve që ishte në një gjendje thuajse si në mesjetë. Sipas statistikave të vitit 1930, ka pasur eksporte të rëndësishme shqiptare të djathit në SHBA dhe Britani të Madhe./TCH
