Nga Kendall Hill
Në fluturimin e shkurtër përtej Adriatikut për në Shqipëri, ndodh diçka e veçantë. Pikërisht në momentin që arrijmë në tokë, formohet një ylber.
Në fakt, është më shumë si një rreth vezullues që nxjerr në pah malet dhe luginat poshtë meje në një spektër ngjyrash. Është magjepsëse dhe qëndron me ne gjatë gjithë rrugës për në brendësi të kryeqytetit, Tiranës, duke u zhdukur vetëm kur hyjmë në tokë.
Është mjaft mirëseardhje. Një ogur, siç duket, i aventurave të ndritshme dhe të mrekullueshme që ka rezervuar Shqipëria për mua.
E vendosur në bregun e Adriatikut midis Kroacisë dhe Greqisë, Shqipëria ka qenë gjithmonë në hije nga fqinjët e saj më magjepsës. Ish-kalaja komuniste, në kohën e saj (1941-1985, nën diktatorin Enver Hoxha) edhe më e varfër dhe më paranojake se Koreja e Veriut sot, ende punon nën iluzionet për sigurinë dhe reputacionin e saj.
Kur një koleg dëgjoi që po shkoja këtu, ajo tha: “Unë imagjinoj se është plot me gangsterë që ngasin Mercedes të vjetër në rrugë me gropa.” (Në fakt, Merc-et janë shpesh modele të vonuara dhe shumë rrugë kryesore janë krejt të reja.)
Faqja e internetit Smartraveller e qeverisë sonë këshillon një “shkallë të lartë kujdesi” dhe paralajmëron për vdekje nga minat tokësore dhe në rrugë.
“Kam vënë re se vendi im ka problem me imazhin e tij. Që ose nuk dihet fare, ose përndryshe dihet keq dhe interpretohet keq.” thotë Elton Çaushi, themeluesi i agjencisë lokale turistike Albanian Trip.
Çaushi planifikoi itinerarin tim njëjavor, i cili ishte, si ai ylber i mrekullueshëm, një surprizë e shkëlqyer, e papritur dhe e zgjatur.
Në Tiranë qëndrova në hotelin smart Lot Boutique dhe kalova një mbrëmje të këndshme të së dielës në Ish-Blloku shik, deri para pak kohësh në strehën e shefave të Byrosë Politike dhe jashtë kufijve të shqiptarëve të thjeshtë. Sot është një lagje në modë me restorante të mbushura, bare, ëmbëlsira franceze dhe syze dielli dizajnere. Video billbordet reklamojnë një festival veror muzikor.
Passeggiata, e quajtur këtu gjiro, është në lulëzim, me tipa shik që shëtisin në sheshin kryesor monumental, përmes Bllokut deri te Parku i Madh dhe liqeni i bukur artificial. Tarracat e kafeneve dhe bareve janë plot, humori i gjallë dhe i qeshur.
Përtej kryeqytetit, peizazhet e Shqipërisë janë të papërpunuara dhe të bukura. Rrushi dhe ullinj kudo. Fushat me misër, kashtë, luledielli. Karroca me kuaj. Tezga buzë rrugës që shesin fruta, perime, barishte mali dhe mjaltë. Breshkat, të konsideruara si fat të mirë, shfaqen gjatë gjithë kohës.
Fshatrat me ngjyrë të bardhë dhe terrakote të zbehtë ngjiten pas maleve mbi Adriatikun blu. Kështjellat e rrënuara në majë të kodrave kujtojnë rëndësinë strategjike të Shqipërisë që nga Jul Cezari deri te osmanët, ëndrrat ekspansioniste të të cilëve u prishën në këto male në shekullin e 15-të.
Në Alpet veriore të vendit, unë qëndroj pranë kufirit me Malin e Zi në një agroturizëm të rrethuar nga maja muskulore gëlqerore të veshura me lis dhe pisha dhe të njohura, për fat të keq, si Bjeshkët e Nemuna.
Bujtina Lepushe Agroturizem është i popullarizuar nga alpinistët dhe çiklistët, të cilët hanë ushqime të përzemërta me para të shijshme, të nxehta me supë fasule dhe raki me kumbulla. Të gjithë përbërësit vijnë nga fshati i vogël Lëpushë, rreth 30 banorë.
Në jug të largët në Ksamil, pranë kufirit me Greqinë, unë notoj në ujëra të tejdukshëm mes një tufe ishujsh të vegjël, Korfuzi duket i madh në horizont. Kam dëgjuar për një vendas këtu, Gjoni (Johnny) i cili iku në Korfuz me një Lilo pasi Hoxha vdiq në mesin e viteve ’80.
Shumë shqiptarë emigruan në fillim të viteve ’90 kur u shemb komunizmi, ose në fund të viteve ’90 kur ekonomia e vendit u shpërbë dhe një lloj lufte civile pasoi.
Me sa duket, të gjithë kanë një histori mbijetese. Takova një kuzhinier i cili mbërriti në Londër në pjesën e poshtme të një kamioni dhe u ngjit në kuzhinat e të famshmit Le Gavroche. Një artist tatuazhesh i cili i ka përmirësuar aftësitë e tij në një burg në SHBA – “gjërat ndodhën dhe unë u mbylla”, shpjegon ai – dhe tani e kryen tregtinë e tij nga një strehë për pasojat bërthamore, një nga më shumë se 170,000 bunkerët e vendosur nëpër këtë cep të Gadishullit Ballkanik .
Shoqja ime e re Mona Stefa, gjithashtu gazetare, dhe burri i saj arkitekt, Piro, shkuan në Greqi në fillim të viteve ’90, pastaj në Kanada në fund të viteve ’90, përpara se të ktheheshin në shtëpi në fillim të viteve 2000 për të ndërtuar dhe hapur Hotelin e tyre bregdetar Picasso në Radhime.
“Historia jonë është historia e Shqipërisë,” buzëqesh ajo, përpara se të ndalojë për t’i treguar një mysafiri tjetër që po kalonte se jam nga Australia. “Jam shume e lumtur!” ajo qan.
Nëse do të më duhej ta përmbledhja Shqipërinë me një fjalë, do të ishte “autentike”. Ndihet reale në një mënyrë që shumica e Evropës nuk e bën më.
“Besoj se është ende shumë e vërtetë,” pranon Çaushi. “Ka ende shumë zemër këtu në Shqipëri.”
Pavarësisht nga titujt e frikshëm, është një vend shumë miqësor, i lehtë për t’u eksploruar – dhe është shumë më i lirë se të udhëtosh, për shembull, në Itali ose Greqi. Shqiptarët që takova janë thjesht njerëz të mirë që u kanë ndodhur gjëra të këqija. Në një farë mënyre ata i kanë përballuar fatkeqësitë e tyre të shumta me ngrohtësi dhe humanizëm të paprekur.
Turet e personave
Elton Çaushi e nisi Albanian Trip në vitin 2007 me dy miq, njëra prej tyre tashmë gruaja e tij, Wilma, për të “përpjekur të bëj një projekt zhvillimi për vendin tim. Për ta bërë më të njohur, për t’i dhënë vendin që ka dhe që meriton në historinë e Mesdheut dhe të kombeve evropiane.” Kompania përshtat itineraret sipas shijeve individuale si odiseja e ushqimit dhe e verës që ata kanë bashkuar për mua dhe ofron turne të fokusuara në vëzhgimin e shpendëve, “plazhet dhe bunkerët”… madje edhe një turne historik hebre.
