Kryeministri i Shqipërisë nuk është si liderët e shteteve të tjera. Edi Rama është një ish-basketbollist 1.98 metra i gjatë dhe një artist, veprat e të cilit shumëngjyrëshe janë ekspozuar në disa nga galeritë kryesore në botë.
Por gjithsesi ai është një politikan. I përballur me ankesën e fundit të diskutueshme të Sekretares së Brendshme se azilkërkuesit shqiptarë janë pjesë e një “pushtimi” të Britanisë dhe se disa prej tyre janë në të vërtetë kriminelë, ai u përpoq me shkathtësi dhe fajësoi politikat e qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar.
“Ekziston një mirëkuptim i qartë mes emigrantëve se Mbretëria e Bashkuar po vuan nga Brexit dhe duhet të plotësojë punë të vështira që fëmijët britanikë nuk janë të prirur t’i bëjnë në fabrika dhe bujqësi,” tha ai.
Rama dhe bashkatdhetarët e tij janë të zemëruar për komentet “përçmuese” të Suella Braverman, shtoi ai në një intervistë telefonike. Ai ka qenë historikisht një admirues i demokracisë britanike dhe thotë se Tony Blair e frymëzoi atë për të hyrë në politikë por, se dashuria për prerjen dhe shtytjen e Westminster po vihet nën tendosje në rritje.
Diskursi parlamentar britanik këto ditë i duket atij si “ulërima nga çmenduria” dhe Britania i kujton në disa mënyra Bosnjën. “Jo për shkak të armëve por, për shkak të retorikës së çmendur, përçarëse,” tha ai.
Rama, 58 vjeç, ka pritur më kot një falje nga sekretarja e Brendshme, e cila është përballur me thirrjet për të dhënë dorëheqjen për herë të dytë brenda një muaji për komentet e saj.
“Kur i vë një vulë etnike problemeve sociale”, paralajmëroi ai, “kjo e bën një grup etnik viktimë të urrejtjes dhe të të gjitha llojeve të gjërave të tmerrshme”.
Ai mendon se retorika e Braverman ishte “një sulm i llogaritur për të komunikuar me bazën e mbështetësve”.
Pra, a është ky fundi i një romance politike në lulëzim mes Britanisë dhe Shqipërisë? Do të ishte më e lehtë të dallohej nëse një politikan tradicional do të ishte në pushtet në Tiranë.
Rama nuk i ka lënë barrat e lidershipit t’i pengojnë impulset e tij krijuese. Larg asaj. Ai largohet nga takimet e kabinetit. Kur e vizitova në zyrën e tij në janar, ai vazhdoi të skiconte në një tavolinë ndërsa u përgjigjej pyetjeve, i rrethuar me vaska me ngjyra, bojëra uji dhe penela.
“Ndihmon shumë me përqendrimin dhe stresin”, më tha ai. Veprat e tij shumëngjyrëshe, surreale zbukurojnë ambientet si letër-muri.
Në një kafaz në një paradhomë, dy papagaj gri fishkëllenin dhe bërtisnin. I lindur në Tiranë në vitin 1964, Rama duket se e ka trashëguar gjenin artistik nga babai i tij, Kristaq, një skulptor i famshëm në stilin realist socialist.
Shqipëria në ato ditë ishte nën kontrollin e Enver Hoxhës, diktatorit paranojak që e mbylli vendin nga pjesa tjetër e botës, duke ndaluar librat e huaj, artin dhe për arsyet e tij të padepërtueshme, saksofonin.
Kjo e bëri Shqipërinë vendin më të varfër dhe më të izoluar në Evropë, një Kore të Veriut ballkanike. Rama tha se e përdori gjatësinë e tij, duke iu bashkuar ekipit kombëtar të basketbollit vetëm që të mund të udhëtonte jashtë vendit për të vizituar një muze.
Kur Shqipëria më në fund hoqi prangat e saj komuniste në vitin 1991, Rama u nis për në Paris, ku jetoi jetën boheme, duke ndjekur pasionin e tij për pikturën dhe organizoi ekspozita të ndryshme. Pas kthimit në atdhe, ai u emërua ministër i kulturës në vitin 1998, edhe pse pa asnjë buxhet.
I zgjedhur kryetar i Bashkisë së Tiranës në vitin 2000, ai e ktheu të gjithë qytetin në kanavacën e tij kur urdhëroi që fasadat e pllakave gri, moderniste të qytetit, blloqet e tij staliniste të apartamenteve të shpërthenin me të gjitha ngjyrat e trazuara të një karnavali të Karaibeve.
Politika ndihmoi në vendosjen e Tiranës në hartën e turizmit. Historia e errët e vendit është në vetvete një atraksion për disa vizitorë të huaj dhe mbetjet e saj janë të dukshme kudo, nga piramida e destinuar si mauzoleumi i Hoxhës deri te bunkerët prej betoni që ai ndërtoi për të penguar armiqtë e tij, realë dhe imagjinarë.
Rama iu drejtua Alastair Campbell, për ndihmë në inxhinierinë e fitores dërrmuese që solli atë dhe partinë e tij socialiste në pushtet në 2013.
Ai ishte ndikuar shumë nga Blair. “Pa Tonin dhe Alastairin ndoshta nuk do të kisha qenë kurrë në politikë,” më tha ai. “Ata ishin frymëzimi im, ishte si takimi me idhujt. Ne jemi miq të mirë.”
“Sa herë që dua këshilla, pyes Tonin”, shtoi ai. “Toni na ka ndihmuar, por ai kurrë nuk mori asnjë qindarkë nga qeveria jonë. Ai kurrë nuk kërkoi të paguhej. Kurrë”.
Megjithatë, Rama nuk ishte konsultuar me Blair ose Campbell për ndërhyrjen e tij në krizën e emigrantëve në Mbretërinë e Bashkuar, e cila filloi me një sërë komentesh në Twitter.
Kur e takova në janar, Rama ishte entuziazmuar për ngrohjen e marrëdhënieve me Britaninë dhe tha se kishte “qeshur shumë” me Boris Johnson, i cili atëherë po zotohej të nxiste investimet e huaja dhe ishte, si ai, një ish-kryetar bashkie.
Rama shprehu gjithashtu krenarinë për pritjen e 4000 refugjatëve afganë nga qeveria e tij pas rënies së Kabulit. Një burim diplomatik tha në atë kohë se mesazhi nga Downing Sreet ishte “të ndihmojmë Shqipërinë sa më shumë që të mundemi”.
Ramës i pëlqen të krahasojë kërkesën e Shqipërisë për anëtarësim në BE me pritjen e Godot. Por ndryshe nga shtetet e tjera ballkanike që presin të futen në bllok, Shqipëria, ndoshta për shkak të përvojës së saj traumatike të komunizmit, deri më tani i ka rezistuar tundimit për të blerë aleanca alternative gjeopolitike me Rusinë ose Kinën.
Ata tani mund të kërkojnë të shfrytëzojnë zemërimin e Ramës me Britaninë. Ai pretendon se politikanët “populistë” në Westminster po përdorin shqiptarët si koka turku për dështimin e politikave të tyre të emigracionit.
Shqiptarët kanë një histori të gjatë udhëtimi jashtë vendit, më tha Rama, pjesërisht bazuar në historinë e tyre të torturuar nën diktaturë dhe pjesërisht për shkak të mungesës së mundësive në vendin e tyre.
Ai e krahasoi “retorikën e çmendur kundër emigrantëve dhe kundër të huajve” të Britanisë me Gjermaninë “pragmatike”, e cila “i kishte trajtuar emigrantët me respekt” dhe po “rinovonte tregun e saj të punës me gjak të freskët”.
Në mënyrë të ngjashme, ai mendoi se ishte e gabuar të fajësonte shqiptarët për krimin e organizuar në Londër. “Shqiptarët nuk e sollën krimin në Britani, ata gjetën krimin në Britani. Shqiptarët mund të jenë pjesë e tij, por në krimin e organizuar ka edhe britanikë dhe francezë”, tha ai.
Megjithatë, vetullat janë ngritur mbi “ligjin e amnistisë fiskale” të planifikuar të qeverisë së Ramës, i cili do t’i lejonte shqiptarët jashtë shtetit të riatdhesonin pasurinë deri në 2 milionë euro në bankat shqiptare pa asnjë pyetje, duke u përballur vetëm me një taksë prej 5 deri në 10 për qind.
Ideja se kjo mund të kishte inkurajuar një rritje të emigrantëve në Britani ishte “krejtësisht marrëzi”, sipas një zëdhënësi të qeverisë. “Së pari, nuk ka ndodhur ende. Së dyti, çfarë lidhje mund të ketë ligji i amnistisë me emigrantët? Cila është lidhja?”.
Erion Veliaj, një aleat i ngushtë politik i Ramës, i cili ishte pasardhësi i tij si kryebashkiak i kryeqytetit, tha se ligji i amnistisë fiskale synonte të sillte njerëzit në shtëpi sesa të inkurajonte largimin e tyre.
Ai besonte se politikanët britanikë po reagonin në mënyrë të tepruar, duke ndier ndjenjat kundër emigrantëve. “140,000 shqiptarët që jetojnë në Britani janë një nga diasporat tona më të vogla”, tha ai, duke shtuar se Greqia dhe Italia kishin më shumë se një milion mes tyre.
Edhe ai kundërshtoi të fliste për një pushtim kriminal: “Nëse do të ishim një komb kriminelësh, do të kishte shumë histori për njerëz që grabiteshin në rrugët e Tiranës, por nuk ka”.
Një mik shqiptar e ka thënë ndryshe: “Në Tiranë është plotësisht e sigurt, sepse shumica e kriminelëve tanë kanë shkuar në Europë”. Ai ishte vetëm gjysmë shaka.
Rama, megjithatë, është i bindur se shqiptarët janë viktima të pafajshme të diskursit helmues të Westminsterit.
“Dikur ishim të njohur për politikën tonë përçarëse,” tha ai. “Kohët e fundit amerikanët dhe britanikët e kanë ngritur pishtarin./The Times
